به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه معاصر، پریسا کربلایی حسنی آموزگار و کارشناس ارشد روانشناسی بالینی در یادداشتی در ارتباط تکنیکهای کاربردی و پیشنهادی در رفتار والدین با کودکان لجباز خود نوشتند:
اگر نمیتوانید با کودکتان به راحتی ارتباط برقرار کنید!
اگر او با شما سخن نمیگوید!
اگر از دست لجبازیهایش به سطوح آمدهاید!
این چند نکته را مدنظر قرار دهید:
۱_ آگاهی از لجبازی کودکان
لجبازی در کودک کاملاً طبیعی است. هر کودکی تا حدی لجبازی میکند، چون این طبیعت آنهاست که اطرافشان را آزمایش کنند و بفهمند که تا کجا میتوانند پیشروی کنند. با این حال، بچهها حد و مرز خود را نمیشناسند و این وظیفه والدین آنهاست که محدودیتها را برای آنها مشخص کند. اینجاست که نقش مدیریتی پدر و مادر شروع میشود که هرچه زودتر باشد، بهتر است.
راه حل چیست؟
«نظم موثر»، بهترین راه پیشگیری و همکاری با یک کودک لجباز است. برای به کار بردن این روش میباید از دو قانون استفاده کرد.
در رفتار با کودک باید ثابت قدم بود. یعنی اینکه شما و همسرتان باید از قبل، در مورد اینکه فرزندتان مجاز به انجام چه کارهایی است و چه کارهایی را نباید انجام دهد، هماهنگ باشید. و نیز باید بدانید، در صورتی که فرزندتان ازحد خود تجاوز کرد چگونه با او برخورد کنید که در این مورد نیز نیاز به هماهنگی قبلی دارد. وقتی کودک کار خطایی انجام میدهد نباید یکی از شما کودک را دعوا کند و دیگری از او حمایت کند. همچنین نباید در مورد یک عمل کودک یک روز بیتوجه باشید ولی روز دیگر بخاطر همان کار او را دعوا کنید. نتیجه آنکه روش شما باید مداوم ، مشابه، و هماهنگ باشد.
نظم موثر، بهترین راه پیشگیری و همکاری با یک کودک لجباز است.
وقتی کودکی لجبازی میکند، آرام اما محکم و ثابت قدم باشید. اگر این دو قانون را درست اجرا کنید، حد و حدود خود را درک میکند. داشتن برنامه ریزی روزانه برای کودک باعث میشود تا شرایطی که باعث تنش شده کم شود و کودک بفهمد که شما چه توقعاتی از او دارید. شما نیز باید وقتی برای کارهای مورد علاقه کودک در نظر بگیرید. باید بدانید که کودکان دارای نظرات خاص خود هستند و میتوانند برای خود تصمیم بگیرند. این مسئله بخش مهمی از شکل گیری شخصیت کودک را شامل میشود. حتی گاهی اوقات زمانی را با در نظر گرفتن نظر او و مشورت با او برای انجام فعالیت تنظیم کنید. پس این شما هستید که مسائل قابل بحث و غیر قابل بحث را مشخص میکنید.
آرام اما محکم و قاطع به فرزندتان بگویید که به رفتارش خاتمه دهد و دوست ندارید که این کار تکرار شود چون به هیچ وجه آن را نمیپذیرید.
اگر از کار خود دست برنداشت به کودکتان بگویید اگر به کارش ادامه دهد، تنبیه خواهد شد. اخطار و آگاهی دادن از مراحل مهمی بشمار میرود.
در آخرین مرحله اگر کودک به خواسته شما عمل نکرد باید تنبیه شود. اما بهتر است در مورد چگونگی تنبیه هم اطلاعاتی کسب کنید که خود جای بحث دارد. منظور من از بکار بردن واژهی تنبیه به هیچ عنوان تنبیه بدنی فرزندتان نیست، باز هم تکرار میکنم که باید در مورد چگونگی تنبیه هم اطلاعاتی کسب کنید، به عنوان مثال میتوان برای کاهش فراوانی رفتار نامطلوب کودکتان، به حذف آن چیزی که دوست دارد بپردازید. مثلا: کودک شما لجبازی یا بددهنی کرده و به قوانینی که شما تعیین کردید، توجهی نمیکند، او دوست دارد دوچرخه سواری کند، اما شما او را ممنوع میکنید و یا او را از دیدن تلویزیون محروم میکنید.
کنترل همیشگی از سوی والدین شخصیت کودک را ضعیف میکند. از سوی دیگر اگر کودک به حال خود رها شود نتیجه آن کودکی خواهد بود غیرقابل کنترل، که حرف والدینش هیچ تاثیری بر او ندارد.
۲_ در مقابله با لجبازی کودکتان آرامش خود را حفظ کنید:
هنگامی که کودک با لجبازیهای خود شما را کلافه کرده است یا شما در موقعیت بد یا خسته کنندهای قرار دارید و کودک نیز شروع به لجبازی میکند، ممکن است شما با داد و بیداد بخواهید او را آرام کنید. اما اینکار تنها باعث دلخوری بیشتر و در نتیجه لجاجت بیشتر میشود.
همچنین این کار باعث میشود با کودک دچار درگیری لفظی شوید و شرایط را پیچیده تر کنید، در این زمان شما باید در ابتدا سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید.
در ابتدا چند نفس عمیق بکشید اگر میتوانید از اتاق خارج شوید و چند قدمی راه بروید اجازه بدهید هم شما و هم کودک در زمان بهتری شروع به صحبت کنید و هر دو کمی آرامش بیشتری کسب کنید.
فراموش نکنید که شما در زمان بحث با احترام صحبت کنید و هیچ گاه خونسردی خود را از دست ندهید.
۳_ به جای دستور دادن او را سر دوراهی قرار دهید:
معمولا کودکان لجباز، تمایل به سرباز زدن دارند و معمولا از حرفهای والدین خود سرپیچی میکنند.
شاید تا یک سن خاصی میتوانید با دستور دادن، فرزندتان را مجبور به انجام کاری کنید!
ولی اگر همواره به جای او تصمیم بگیرید و انتخاب کنید، فرصت یادگیری بعضی از مهارتها را از او میگیرید. بهطور مثال وقتی بر سر انجام ندادن تکالیف با شما بحث میکند، به جای اینکه بگویید:
«همین حالا برو و تکالیفت را انجام بده»
این جمله را به کار ببرید:
«اول چه کاری میکنی، ظرفها را میشویی یا تکالیفت را انجام می دهی؟»
اگر کودک با گستاخی به شما گفت: «هیچکدام» با خونسردی پاسخ دهید:
«این جزء انتخابهای تو نیست. فقط میتوانی یکی از آن دو مورد را انتخاب کنی.»
۴_ مستقل بارآوردن کودک:
پذیرش خطا را یاد بگیریم. بهتر است به عنوان والد رفتارهای کودک را با توجه به نسل و جنس وی، مورد ارزیابی قرار دهیم و خطاها و رفتارهای او را به شخصیتش ارتباط ندهیم. البته باید او مسئول کارها و رفتارهایش باشد اما لازم است مواظب باشیم که او را سرزنش نکنیم و به او حق دهیم گاهی اشتباه کند. وقتی با او صحبت میکنیم، باید واضح، شفاف و ساده و دقیق انتظاراتمان را از کودک بیان کنیم. استفاده از جملاتی مثل «عرضه نداشتی این کار را انجام بدهی» در واقع تخریب شخصیت کودک است. بهتر است به او بگوییم که «اگر می خواهی این کار را انجام دهی، باید این گونه انجام دهی».
قسمتی از لجبازی کودک به حس استقلال طلبی او باز میگردد. اگر کودک شما با شما لجبازی میکند، سعی کنید با دادن حق انتخاب و گزینههایی برای فکر کردن حواس او را پرت کنید.
برای مثال: هنگامی که کودک شما در برابر خوابیدن مقاومت میکند، شما از او بپرسید”حالا که وقت خوابت رسیده کدام قصه را دوست داری برای تو تعریف کنم؟”.
اگر هنگام خرید کفش به حرفهای شما اهمیتی نمیدهد، چند مدل کفش برای او انتخاب کنید و از او بخواهید از میان آن ها کفش مورد نظرش را انتخاب کند.
بچهها وقتی که احساس استقلال کنند و احساس کنند که مسئولیت کارهایشان با خودشان است، کمتر با شما مخالفت میکنند. البته مطمئنا لازم به یادآوری نیست که بچهها از سن کم توانایی قبول مسئولیت را دارند.
لجبازی کودک پیامی است به بزرگسالان که ” من میتوانم، من میدانم، اجازه بده راه خودم را پیدا کنم” اگر والدین در این زمان سعی کنند به کودک خود ثابت کنند تو نمیدانی، تو نمیتوانی، پس آنچه من میگویم را گوش کن خیلی از فرصتهای خوب را خراب خواهند کرد. به اشتباه بیخطر فرزندتان به عنوان یه فرصت نگاه کنید.
۵_ رفتار درست را از او بخواهید:
فرزندمان نباید از همه دنیا توقع داشته باشد.
به آنها بیاموزید در ازای خدمتی که به آنها شده است، باید تشکر کنند.
حتی خردسالان هم میتوانند از کلماتی مانند «متشکرم» و «خواهش میکنم» استفاده کنند در حالیکه از بچههای پیش دبستانی انتظار بیشتری میرود؛ مثلا این که وقتی در حال گفتن «سلام» یا «خداحافظ» هستند، در چشمان افراد نگاه کنند. خودتان را آماده کنید تا برخی رفتارها را به آرامی به او یادآور شوید.
اگر کودکتان را جایی بردید که نیاز به رفتار خاصی داشت، مطمئن شوید که متوجه آنچه از او توقع دارید شده است؛ مثلا اینکه قبل از آنکه برای غذا خوردن بیرون بروید، برخی رفتارها را با او مرور میکنید و به او این آگاهی را میدهید که اگر رفتار مورد انتظار را نداشته باشد از رستوران خارجش میکنید. البته خودتان هم باید همراه او از رستوران بیرون بیایید، حتی اگر دلتان بخواهد بمانید.»
۶_ پدر و مادر لجباز کودکی لجبار بار میآورند:
پدر و مادری که حرف کودکشان را گوش نمیکنند و در پی باز کردن کودک از سر خودشان هستند، نباید توقع داشته باشند کودکشان حرف آنها را بشنود.
ترساندن و تنبیه هرگز از کودکانمان انسان بهتری نخواهد ساخت. تنبیه تنها باعث افزایش اضطراب در کودکان است.
مطالعات نشان میدهد که اگر به کودک چیزی را مدام بگویید او هم شروع به مخالفت با شما میکند. در حالیکه اگر بعد از یکبار گفتن ادامه ندهید کودک هم آن را رها خواهد کرد.
به عنوان مثال، وقتی روی میز میزند اگر یک بار به او بگویید که “نزن پسرم” فوقش دو بار میزند و بعد آن را کنار میگذارد ولی اگر بگوییم “نزن! نکن! من به تو نگفتم و …” کودک شروع به لجبازی میکند و آن را ادامه میدهد.
دقت کنید: پدر و مادری دو گوش_شنوا میخواهد نه یک زبان گویا. قرار نیست پدر و مادر متکلم وحده باشند. هر پدر و مادری که حرف میزند و گوش شنوایی برای شنیدن سخن کودکش ندارد، کودکش را از پای خواهد انداخت.
هیچ کاری مخربتر و بیفایدهتر از زور آزمایی با فرزند نیست. با فرزندتان وارد جنگ نشوید زیرا شما بازنده خواهید بود.
در عوض او را به همکاری کردن تشویق کنید. مثلا میتوان گفت : «من مشکلی دارم. من دوست دارم تو پیراهن تمیزی بپوشی ولی میبینم که تو باز هم همان قبلی رو میپوشی.
به نظرت چطور میشود این مسئله را رفع کرد؟» وقتی مشکل را با کودک در میان بگذارید احتمالا بیشتر علاقهمند میشود که در حل آن کمک کند و با شما همکاری کند.
سعی کنید از فرزندتان کمک بخواهید و به او حق انتخاب بدهید.
۷ـ علاقهمندانه موضوع و مشکلاتش را دنبال کنید:
اگر شما مشکلات کودکتان را کوچک و بی ارزش بشمارید قطعاً از گفتن مشکلاتش امتناع می کند یا به بد خلقی و لجبازی مبادرت میورزد.
در برخورد و ارتباط گفتاری با او سعی کنید مشتاقانه به او نگاه کنید و هر چند لحظه از کلمات ( حق با توست ـ راست میگویی ) استفاده کنید.
از او بخواهید که عقاید خود را راجع به مشکل پیش آمده بیان کند و آن را از ابعاد مختلف برایتان توضیح دهد.
صبور باشید و بدانیدکه او یک کودک است و نمی تواند مثل شما سریع ازکلمات لازم استفاده کند.
۸_ به پیامهای غیر کلامی کودکتان توجه کنید:
کودکان با رفتارهایشان پیامهایی به ما میدهند؛ مثل درهم کردن انگشتان هنگام صحبت کردن ، ناخن جویدن موقع نگرانی، اخم کردن، مشت کردن انگشتان هنگام عصبانیت، یا ژستهای کودکانه. آنان هرچند با ما به روشنی سخن نمیگویند ولی با حرکات خود به صورت غیرکلامی با ما حرف می زنند.
۹_ به موارد زیر نیز در زمینه سخن گفتن و گفتوگو با کودکتان توجه کنید:
از سوالهای بسته و امری بپرهیزید.
او را با تمام وجود درک کنید.
از چیزهایی که کودک شاکی است و احساس نارضایتی میکند و بالعکس چیزهایی که کودک را شاد میسازد و احساس خرسندی را در وی به وجود میآورد جدی بگیرید.
گفتگو را در زمان مناسب انجام دهید.
به سادگی و با زبان خودش سخن بگویید و از کلمات سخت و غیرقابل فهم کودک امتناع کنید.
ما به والدین این هشدار را میدهیم که فقط تنبیه جسمانی آزار محسوب نمیشود بلکه ارتباط نادرست در گفتگوهایمان با کودک و نادیده گرفتن غیرعمدی وجود وی، بزرگترین آزار و بدترین پیامدهای روحی را برای او به ارمغان میآرود و این باعث میشود که کودکانی لجباز، نسلی مضطرب، بدون اعتماد به نفس، بااحساس حقارت در برخوردهای اجتماعی و بین فردی بپرورانیم و از همه مهمتر بتدریج چرخه ناقصی ایجاد میشود که نسل در نسل، روان کودکان و والدین آینده را تهدید میکند.
۱۰_ جملات ممنوعه را بکار نبرید:
به طور مثال:
بمیرم از دستت راحت بشوم!
دیگر مادرت نیستم!
لولو تو را میخورد!
اگر غذا نخوری کوچولو میمانی!
پلیس دستگیرت میکند!
و…
لجبازی بین دو تا پنج سالگی طبیعی است و کودک بین این سنین به دلیل خودمختاری لجاجت میکند و دوست ندارد به حرف والدین خود گوش دهد. برای مجبور کردن کودک او را نترسانید.
۱۱_ حرفشنو یا توسریخور؟! او را توسریخور بار نیاورید:
اگر توقع ما از حرفشنوی کودک این است که باید به دستورات ما بدون چون و چرا گوش دهد، باید بگویم که ذات دستور دادن از لحاظ روانشناسی اشتباه است. چون دستور دادن باعث مقاومت در طرف مقابل میشود.
به کار بردن کلماتی مانند خطاب مستقیم تو، چرا، باید، نباید و امثال اینها باعث گارد و گرفتن و نتیجه معکوس میشود. باید اتاقت را تمیز کنی… نباید بیرون بروی… چرا مسواک نمیزنی… تو درسهایت را بخوان! و..
چه بچهها و چه بزرگسالان در مقابل چنین برخوردی رفتارهای واکنشی از خود نشان میدهند. نباید تصور کنیم که چون بچهها کوچک هستند و اشتباهاتی دارند باید این طور با آنها برخورد کنیم.
بچههای زیر ۷ سال با گریه و لجبازی مقاومت خود را با این طرز برخورد ابراز میکنند. بچههای بزرگتر از ۷ سال نیز شروع به بحث با والدین میکنند که پدرومادرها به اصطلاح میگویند بچه توی روی ما میایستد و میگوید: اتاقم را تمیز نمیکنم… دوست دارم بیرون بروم… مسواک نمیزنم، همین که هست.
۱۲_ طریقه ابراز نیاز و احساساتش را آموزش دهید:
اغلب جیغ و داد کودکان و پافشاری و اصرار آنها بر یک چیز خاص، نشانه لجبازی نیست، بلکه نشانه ناتوانی ابراز نیاز و احساسات آنهاست. باید به بچه ها طریقه ابراز نیازشان را بیاموزید.
۱۳_ خواب کودک:
کم خوابیدن باعث افزایش لجبازی می شود،
خواب شب مهمتر از خواب روز است، چون در خواب روزانه عواملی نظیر نور و صدا باعث بر هم خوردن ریتم خواب می شود و کودک پس از بیداری آرامش ندارد.
انتهای پیام/*