آژیر خطر جمعیت در این استان ها به صدا در آمد
گیلان با شاخص 1.06، مازندران 1.19، البرز 1.19، سمنان 1.22 و تهران 1.27، مرکزی با 1.33 و اصفهان با 1.49 نرخ کل باروری وضعیت بحرانی از نظر سالمندی جمعیت دارند.
گیلان با شاخص 1.06، مازندران 1.19، البرز 1.19، سمنان 1.22 و تهران 1.27، مرکزی با 1.33 و اصفهان با 1.49 نرخ کل باروری وضعیت بحرانی از نظر سالمندی جمعیت دارند.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه معاصر، طبق اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با کاهش ۳۰درصدی نرخ زاد و ولد در کشور، نرخ تولد در کشور از ۲.۵درصد طی ۱۵سال به ۰.۷درصد رسیده است. این آمار نشان میدهد میانگین سن جمعیت جوانان از سال۸۵ تاکنون ۳.۲درصد کاهش یافته و به ۳۲سال رسیده و به همین دلیل پیشبینی میشود تا سال۱۴۲۰ به کشوری سالمند تبدیل شویم. در این میان اوضاع در ۷ استان نامناسبتر از بقیه و در ۲استان مازندران و گیلان بحرانی است؛ در شرایطی که سیستان و بلوچستان با ۳.۲ و بوشهر با ۴.۲درصد جمعیت، پایینترین نرخ سالمندی را در اختیار دارند، گیلان با ۱۳.۲و مازندران با ۱۲.۱درصد دارای پیرترین جمعیت هستند.
گیلان؛ نگران جایگزینی جمعیت
جمعیت گیلان ۲میلیون و ۵۳۰هزار و ۶۹۶نفر است. متوسط رشد سالانه جمعیت گیلان طی سالهای ۹۰تا ۹۵برابر ۴/۰درصد بوده و گیلان از این نظر رتبه۲۵را در مقایسه با سایر استانها دارد. گیلان پیرترین استان کشور و شهرستان املش پیرترین شهرستان ایران است. شاخص سالمندی کشور ۸/۳۶درصد و شاخص سالمندی گیلان ۵/۷۴درصد است. حدود یکمیلیون و ۷۴۶هزار نفر از جمعیت ۲میلیون و ۵۳۰هزار نفری گیلان معادل بیش از نیمی از جمعیت استان بین ۱۵تا ۵۹سال دارند. میانگین سنی جمعیت گیلان نیز ۳۵سال است که حدود ۲۰درصد آن را نیروی جوان یعنی۲۹-۱۵سال و ۵/۹درصد آن را سالمندان یعنی ۶۵سال به بالا تشکیل می دهند. جمعیت مولد ۶۴-۱۵ساله در گیلان حدود ۷۳درصد معادل یکمیلیون و ۸۷۷هزار نفر است.
مدیرکل ثبت احوال گیلان در اینباره به همشهری میگوید: گیلان در کل کشور کمترین ثبت ولادت و پیرترین جمعیت را دارد و به همین دلیل استان وارد یک چاله جمعیتی شده است.
حسن وفایی با بیان اینکه قاعده هرم سنی گیلان در مقایسه با کشور کوچکتر است و ۵سال زودتر به سمت پیری در حرکت است، میافزاید: بحران سالمندی و پیری جمعیت هر چند دهه یکبار اتفاق میافتد و یک روند طبیعی در سیر جمعیت است، اما این روند در گیلان شدت بیشتری دارد و به همین دلیل باید فکری برای آن کرد.
او با تأکید بر اینکه حدود ۱۰سال برای رفع بحران پیری جمعیت فرصت باقی است، توضیح میدهد: حدود ۱۰سال وقت داریم که فکری برای این موضوع کنیم و از بحران خارج شویم. جمعیت فعال گیلان جمعیت خوبی است و میشود از این جمعیت برای جلوگیری از روند پیری استفاده کرد. وفایی همچنین با بیان اینکه بهطور میانگین به ازای هر پدر و مادر باید ۲.۱فرزند متولد شود، ادامه میدهد: این عدد در گیلان ۱.۳است و این خطر را ایجاد کرده که جمعیت گیلان نتواند جانشین خود را ایجاد کند.
این مقام مسئول البته تأکید میکند که در کنار افزایش جمعیت باید به کیفیت جمعیت هم توجه کرد؛ زیرا افزایش جمعیت بدون توجه به کیفیت فقط میتواند منجر به بروز تبعات و آسیبهای اجتماعی برای جامعه شود.
۱۴درصد سالمندی در مازندران
مازندران به دلایل متعدد یکی از استانهای پرچالش در حوزه جمعیت است. سکونت دائمی حدود ۳میلیون و ۳۰۰هزار نفر جمعیت در این استان که هجدهمین جایگاه از نظر مساحت را دارد، موجب شده است مازندران چهارمین استان پرتراکم کشور باشد. چالش دیگر جمعیتی استان روند رو به سالمندی آن است. مازندران با حدود ۴۰۰هزار سالمند که ۱۴درصد جمعیت این استان را تشکیل میدهد پس از گیلان دومین استان سالمند کشور است. از سوی دیگر نیز جمعیت جوان طی سالهای اخیر کاهش یافته؛ بهطوری که ۱/۳۴درصد جمعیت استان در سال۸۵به ۲۷/۲۳درصد جمعیت در سال۹۵رسیده است. در این استان نرخ باروری نیز پایینتر از میانگین کشور است و در کاهش فرزندآوری نیز پس از گیلان دومین استان کشور است.
رئیس دانشگاه علومپزشکی مازندران با بیان اینکه بیش از ۱۴درصد جمعیت مازندران سالمند هستند، میگوید: جمعیت استان ۳میلیون و ۳۸۴هزار و ۲۸۴نفر هستند و از کل جمعیت، ۱۴۹هزار و ۲۶۳نفر کودک زیر ۵سال و ۳۹۲هزار و ۵۶۵نفر سالمند هستند.
سیدعباس موسوی با بیان اینکه ثبت ولادتها روند نگرانکنندهای دارد، میگوید: میانگین سن ازدواج پسران از ۲۴سالگی و دختران از ۱۸سالگی در سال۷۵بهترتیب به ۲۷ و ۲۳سالگی در سال۹۸رسیده است. با توجه به افزایش میانگین سن ازدواج که حدودا سالانه یک سال به این اعداد اضافه میشود و محدودشدن زمان فرزندآوری، مشکلات جامعه رو به افزایش است.
وی با بیان اینکه میزان موالید ثبت شده نیز روند کاهشی داشته است، ادامه میدهد: میزان موالید از ۵۲هزار و ۵۲۰مورد در سال۵۷به ۳۰هزار و ۱۷۵مورد در سال۹۹رسیده است.
سیستانوبلوچستان؛ همچنان جوانترین
آمارهای وزارت بهداشت نشان میدهد به جز گیلان و مازندران، تهران، سمنان و البرز هم وارد بحران شدید جمعیتی شدهاند. از سوی دیگر در مقابل این استانها، سیستانوبلوچستان همچنان با بیشترین نرخ ثبت ولادت، جوانترین استان ایران شناخته میشود.
سیستان و بلوچستان براساس آخرین آمارها با ۶۷درصد جمعیت زیر ۳۰سال جوانترین و ۳درصد جمعیت بالای ۶۵سال کمترین سهم سالمندی را در کشور دارد. براساس سرشماری نفوس و مسکن، جمعیت این استان با ۱۹شهرستان به ۲میلیون و ۷۷۵هزار و ۱۴ نفر شامل ۷۰۴هزار و ۸۸۸خانوار میرسد. این استان همچنین رتبه نخست در نرخ باروری بیش از ۳فرزند و همچنین بیشترین نرخ خام ثبت کل ولادت با ۳۵ متولد در هر هزار نفر جمعیت را دارد. بررسی آمارهای جمعآوری شده از سرشماری نشان میدهد رشد جمعیت در سرشماری ۹۰تا ۹۵، ۵/۹درصد افزایش داشته است.
بنا بر اعلام مرکز تحقیقات سلامت سالمندان، طی ۵دهه اخیر نرخ سالمندان کشور از ۵ به ۱۰درصد رسیده است و پیشبینی میشود این نرخ در ۵۰سال آینده ۳برابر شود و در سال۱۴۵۰ به حدود ۳۰درصد برسد.
کشورها با شاخص بینالمللی TFR (نرخ کلی باروری) وضعیت جمعیت و روند تغییرات جمعیتی را میسنجند و هم ترند (تکرار) جمعیتی خود را بررسی میکنند.
چاله و چاه جمعیتی چیست؟
مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت در اینباره به همشهری توضیح میدهد: این شاخص یعنی به ازای هر خانم در سن باروری (سن باروری بهصورت قراردادی ۱۵ تا ۴۹سال است) و با درنظر گرفتن یک آقا در همین سن در توزیع نرمال جمعیتی، باید ۲.۱فرزند متولد شود تا جمعیت خود را جایگزین کند. این عدد در کشورهای پیشرفته۲، در کشوری چون ایران ۲.۱ و در کشورهای کمتر توسعه یافته بیشتر است، زیرا ممکن است از زمان بارداری تا سن جوانی فرد در اثر بیماری، حوادث و سایر موارد فوت کند و به جوانی نرسد. حامد برکاتی با بیان اینکه در کنار شاخص نرخ کلی باروری، ۲تعریف دیگر هم وجود دارد، میگوید: اگر میانگین نرخ باروری جمعیت در کشوری به زیر ۱.۵ برسد به چاله جمعیتی رسیده است یعنی اگر این جامعه بخواهد خودش را ترمیم کند، کار سختی در پیش دارد. در تعریف دوم اگر شاخص نرخ کلی باروری به زیر ۱.۳ برسد جامعه وارد چاه جمعیتی شده است که طبیعتا کار سختتری برای جایگزینی جمعیت در پیش خواهد داشت.
وضعیت استانها نسبت به میانگین کشوری
مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت با بیان اینکه هماکنون ایران با شاخص باروری ۱.۷ به مرحله بحران نزدیک شده است، میگوید: در میان استانها گیلان با شاخص۱.۰۶، مازندران۱.۱۹، البرز۱.۱۹، سمنان۱.۲۲ و تهران۱.۲۷ وارد چاه جمعیتی و مرکزی با ۱.۳۳ و اصفهان با ۱.۴۹ وارد چاله جمعیتی شدهاند. شرایط بهویژه در گیلان به قدری بحرانی است که اگر ۲نسل دیگر (کمتر از ۵۰سال) با همین روال ادامه پیدا کند قوم گیلک در این استان خوش آب و هوا و مهاجرپذیر در اقلیت قرار خواهد گرفت. بهگفته برکاتی، ایلام، قزوین و کرمانشاه در مرز چاله جمعیتی و استانهای کردستان، آذربایجان شرقی، فارس، همدان و بوشهر هم پایینتر از میانگین کشوری یعنی ۱.۷۱ قرار دارند. او توضیح میدهد که بقیه استانها بالاتر از میانگین کشوری و از این میان استانهای هرمزگان، گلستان، خراسان رضوی، خراسان شمالی، یزد، خوزستان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان هم شاخصی بالاتر از ۲ و از این میان بهطور مشخص ۴ استان یزد، خوزستان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان شاخصی بالاتر از ۲.۱نرمال دارند.
۳۰سال دیگر چه میشود؟
مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه موضوع جمعیت یک موضوع اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و توسعهای است، میگوید: کشورهایی که شاخص نرخ کلی باروریشان به زیر۱.۳ میرسد خیلی سخت جمعیت خود را ترمیم میکنند که سالمندی در آنها یک فرایند ماندگار خواهد شد. این اتفاق را در کشورهای اروپایی شاهد هستیم و برای مثال آلمان سالانه بیش از ۳۰۰هزار نفر را بهعنوان مهاجر قبول میکند و این مهاجران را از میان جوانان برگزیده و تحصیلکرده جهان سوم انتخاب میکند، اما آیا ما این امکان را داریم که در ۳۰سال آینده افراد فرهیخته کشورهای دیگر را بهعنوان مهاجر قبول کنیم؟
برکاتی با بیان اینکه ایران در ۳۰سال دیگر جمعیتی حدود ۹۴میلیون نفری با ۳۰درصد سالمند خواهد داشت، میافزاید: طبق آمار سازمان جهانی بهداشت در این بازه زمانی پاکستان حدود ۳۶۰میلیون نفر با کمتر از ۱۰درصد سالمند و عراق ۹۴میلیون نفر با کمتر از ۱۰درصد سالمند خواهد داشت و این موضوع برای ما در منطقه هم چالشهایی را رقم خواهد زد. او به نکات دیگری هم اشاره میکند و میگوید: اگر سالمندی برای کشورهای اروپایی چون آلمان چالش ایجاد نکرده، بهدلیل این است که اول توسعه یافت، زیرساختهای اقتصادیشان تقویت شد، تولیدملی افزایش یافت و بعد از همه اینها در طول ۱۰۰سال سالمند شدند. شرایطی که ما نداریم و در حال توسعه پیدا کردن سالمند میشویم و طی فقط ۳۰سال از سالمندی کمتر از ۱۰درصد به سالمندی بیش از ۳۰درصد میرسیم. برکاتی ادامه میدهد: اگر روال سالمندی به همین شکل ادامه پیدا کند باید همه زیرساختهای مورد نیاز این جمعیت فقط طی ۳۰سال فراهم شود که با توجه به شرایط کشور اصلا قابل تصور نیست.
فرصت جبران
با توجه به این موارد است که مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت تأکید میکند باید جلوی بحران سالمندی را گرفت و این روند سالمندی را کند کرد. او با بیان اینکه در ۵-۴سال اخیر باید این جمعیت برعکس شود و نرخ باروری کلی به میانگین جایگزینی جمعیت برگردد، تأکید میکند: وظیفه حاکمیت است که برای جمعیت بارور برنامهریزی انجام دهد تا بتوانیم به این میانگین برسیم. نیمه دوم متولدان دهه۶۰ هنوز در سن باروری هستند و این فرصتی است که میتوانیم برای جبران جایگزینی از جمعیت با حمایت، ظرفیتسازی، ارائه تسهیلات و فراهم کردن زمینههای مورد نیاز بهره ببریم. فرصت اولیهمان برای جبران، این ۷-۶سال است.
انتهای پیام/*