انسان ذاتاً یک موجود کمال‌جو است و برای رسیدن به بالاترین مرتبه کمال، بی‌قراری و بی‌تابی می‌کند و تا زمانی که به اوج نرسد آرام نمی‌گیرد و تنها چیزی که او را آرام می‌کند رسیدن به نقطه پایان که همان رسیدن به خداوند است می باشد. این کمال، قلب انسان را سرشار از آرامش و لذت قرار می‌دهد.

 این، همان آرامش درون و روان انسان است و به فرموده علامه طباطبایی (ره): «این آرامش روانی از حالات انسان حکیم و صاحب اراده است که بر اساس اراده و قدرت خویش در جست‌وجوی مصالح است که اگر در مسیر درست و به سمت منافع واقعی پیش رود منجر به آرامش روان و دوری از اضطراب می‌شود.»[۱] از این رو در این نوشتار تلاش داریم تا به برخی از ویژگی‌های آرامش ناب اشاره نماییم.

آرامشی که مد نظر است باید دارای ویژگی‌هایی باشد تا بتواند آرام‌بخش واقعی کانون خانواده باشد وگرنه هر آرامشی این توانایی را ندارد که گرمابخش محیط زندگی باشد. حال با توجه به تعالیم اسلامی به برخی از ویژگی‌های آرامش ناب و حقیقی اشاره می‌کنیم:

سرچشمه الهی آرامش

آرامشی ناب است که از دریای بیکران الهی سرچشمه گرفته باشد. نمونه بارز آن، زمانی است که مؤمنین در شرایط سخت و حساس قرار می‌گرفتند(مخصوصاً در جنگ‌ها). یکی از مهم‌ترین عواملی که سبب پیروزی آن‌ها می‌شد همان حالت آرامشی بود که خداوند بر آن‌ها نازل کرده بود. آیاتی از سوره مبارکه توبه اشاره به همین مطلب دارد: «ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ سَکِینَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِینَ وَأَنْزَلَ جُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا؛ [۲] سپس خداوند «سکینه» خود را بر پیامبرش و بر مؤمنان نازل کرد؛ و لشکرهایی فرستاد که شما نمی‌دیدید.»
در همین سوره، زمانی که پیامبر و هم‌سفر او در غار ثور پناه گرفتند، پیامبر خدا در زمان احساس ترس و وحشت هم‌سفرش، او را دلداری می‌داد.

در این هنگام، خداوند آرامش و اطمینان را بر پیامبرش نازل کرد: «إِذْ یَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَکِینَتَهُ عَلَیْهِ وَأَیَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْهَا؛[۳]  و او به همراه خود می‌گفت: «غم مخور، خدا با ماست!» در این موقع، خداوند سکینه (و آرامش) خود را بر او فرستاد؛ و با لشکرهایی که مشاهده نمی‌کردید، او را تقویت نمود.»

از این که خداوند در این دو آیه، آرامش را به خود نسبت داده است (فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَکِینَتَهُ) این چنین استفاده می‌شود که آرامش نازل شده یک موهبت خاصی است که از طرف خداوند بر رسول خدا و مؤمنین نازل شده است. [۴] بنابراین اگر آرامش از چشمه‌سار الهی به طرف انسان سرازیر شود واقعی و ارزشمند است.

آرامش پاک 

آرامشی که برای افراد حاصل می‌شود به دو صورت است  یا پاک است و یا آلوده. آن آرامشی ناب است که پاک باشد و از هر گونه پلیدی و زشتی و آلودگی به دور باشد. اگر شخصی مضطرب و نگران باشد ممکن است برای از بین بردن اضطرابش و برای آرام گرفتنش از برخی چیزها (مثل مصرف مواد مخدر یا برخی قرص‌ها و داروها و…) استفاده کند تا برای ساعاتی آرامش بیابد اما این‌ها نمی‌تواند موجب آرامش اصیل و سبب از بین رفتن اضطراب به صورت واقعی شود. پس، چه آرامشی می‌تواند پاک باشد؟ آرامشی می‌تواند پاک باشد که از منبعی پاک به دست انسان برسد. بر این اساس، هر آنچه از عالم بالا و از سوی خدا بر انسان نازل شود پاک است و آرامش‌هایی که ساخته‌ی خود انسان و بدون اتکا بر خداوند است خلوص و پاکی لازم را ندارد. از این رو، اگر انسان در سایه قران و معارف و رهنمودهای قرآنی آرامش پیدا کند به آرامشی پاک و پاک کننده دست یافته است.

آرامشی دائمی 

آرامشی می‌تواند ناب باشد که همیشگی باشد. گاهی افراد برای اینکه از اضطراب و اندوهشان کاسته شود در محافل و جشن‌ها یا در گعده‌های دوستانه و… شرکت می‌کنند و ممکن است از این طریق به آرامشی مقطعی برسند ولی بعد از اندک زمانی، دوباره مضطرب و اندوهگین می‌شوند. بنابراین، انسان باید آرامشی به دست آورد که مستمر و همیشگی باشد و این در صورتی محقق می‌شود که عملکرد انسان بر محور رضایت خداوند باشد و این، جز با یاد و نام خدا تحقق پیدا نمی‌کند. همانطور که خداوند در قران کریم بیان کرده است: «الَّذِینَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ [۵] آنها کسانی هستند که ایمان آورده‌اند، و دلهایشان به یاد خدا مطمئن (و آرام) است؛ آگاه باشید، تنها با یاد خدا دلها آرامش می‌یابد!» پس بنابراین آرامشی ناب است که از سرچشمه الهی نشأت گرفته و پاک باشد.

پی‌نوشت
[۱]. تفسیر المیزان، ج۲، ص ۲۹۰.
[۲] سوره توبه: آیه ۲۶.
[۳]. همان: آیه ۴۰.
[۴]. تفسیر المیزان، ج ۲، ص ۵۷۸.
[۵]. سوره رعد: آیه ۲۸.