به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه معاصر، یکی از زیباترین و با ارزش ترین مشاغل دنیا شغل معلمی است، هر معلمی که توانسته باشد به واقع خود را در مسیر درست الهی قرار داده باشد و با تعلیم و آموزش دیگران را نیز در مسیر صلاح و آگاهی قرار دهد بیشترین خدمت را به دیگران نموده است. البته نباید از یاد بُرد که هر معلمی از این چنین جایگاهی بر خوردار نیست؛ چرا که پاره ای از ایشان هدفشان از آموزش دیگران چیزی جز گمراه کردن و خارج نمودن دیگران از مسیر هدایت و رستگاری نیست؛ و لذا اگر ما مقام معلم را پاس می داریم و جایگاه ایشان را مقدس به می دانیم، مقصود معلمان نمونه و الگویی هستند که رسالت ایشان در جهت خدمت رسانی به خلق و هدایت ایشان به راه درست بندگی است. در این نوشتار کوتاه سعی داریم به پاره ای از شاخص های  معلم نمونه و خوب اشاره کنیم.

شاخص های ممتاز معلم خوب:

۱-تهذیب نفس و تقوای الهی: اولین و مهمترین ویژگی معلم خوب تهذیب نفس و تقوای الهی است، تقوا همچون مهاری قوی انسان را نسبت به دیگران مسئول و وظیفه شناس می نماید، هر گاه معلمی از شاخص ارزشمند تقوای الهی برخوردار نباشد، چه بسا مطالب غیر مناسبی را به دانش آموزان تعلیم دهد که نه تنها موجب رستگاری و نجات ایشان نباشد، بلکه موجبات گمراهی ایشان را نیز فراهم نماید. کم نیستند دانشجویانی که در اثر افکار مسموم و غیر دینی معلمان از جاده کمال باز مانده اند، و لذا با توجه به اثر گذاری که معلمان بر شاگردان دارند سزاوار است این قشر زحمت کش و پر کار قبل از اصلاح و تربیت دیگران به فکر اصلاح خویش باشند، تا اینکه مشمول این آیه شریف نشوند که خداوند متعال می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ؛[صف/۲] اى کسانى که ایمان آورده‏اید، چرا چیزى مى‏گویید که انجام نمى‏دهید؟».

در اهمیت و ارزش تقوا از امام باقر (علیه السلام) این چنین نقل شده است: «اِنَّ اللّه  عَز َّو َجَلَّ یَقى بِالتَّقوى عَنِ العَبدِ ما عَزُبَ عَنهُ عَقلُهُ وَ یُجَلّى بِالتَّقوى عَنهُ عَماهُ وَ جَهلَهُ؛[۱]خداوند به وسیله تقوا بنده را حفظ مى کند از آنچه که عقلش به آن نمى رسد و کور دلى و نادانى او را بر طرف مى سازد». تقوای الهی شاخص ارزشمندی است که بر اساس روایات اسلامی بدون آن اعمال انسانی مورد قبول واقع نمی شود به همین جهت یک معلم نمونه در درجه اول می بایست جویای این چنین اکسیری باشد که سایر زیبایی های او نیز از رونق کمال بیشتری برخوردار شوند: «صِفَتَانِ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ الْأَعْمَالَ إِلَّا بِهِمَا التُّقَى وَ الْإِخْلَاص‏؛[۲]دو صفت است که قبول نمى‏کند خداى سبحانه عملها را مگر به آنها، تقوى و إخلاص عمل‏».

۲-سعه صدر و بردباری: سختی های کار معلمی بر کسی پوشیده نیست، سطح پایین فرهنگی و اخلاقی بعضی از دانش آموزان کار معلمی را بسیار مشکل می نماید، بخصوص وقتی که دانش آموز سخت ناسپاس و قدر نشناس باشد، ولی این موضوع نباید در کار معلمی خللی وارد نماید، هر چند بعضی از متربیان سخت اصلاح پذیر هستند ولی یک معلم خوب می بایست با اقتدا به انبیای الهی سعه صدر و بردباری، و قدرت تفهیم و اثر گذاری را از خدای متعال مسئلت نماید و کار خود را به نحو احسن انجام دهد. « قالَ رَبِّ اشْرَحْ لی‏ صَدْری وَ یَسِّرْ لی‏ أَمْری وَ احْلُلْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی‏ یَفْقَهُوا قَوْلی؛[طه/۲۸-۲۵]‏ (موسى) گفت: «پروردگارا! سینه‏ام را گشاده کن و کارم را برایم آسان گردان! و گره از زبانم بگشاى تا سخنان مرا بفهمند!»

۳- حریص و دلسوز نسبت به دانش آموزان: یکی از خصوصیات و شاخص های اخلاقی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) دلسوزی و حریص بودن نسبت به هدایت و آموزش پیروان خود بوده است.  خداوند متعال این چنین دلسوزی ایشان را مورد توجه قرار می دهد: «لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُفٌ رَحیمٌ؛[توبه/۱۲۸]به یقین، رسولى از خود شما بسویتان آمد که رنجهاى شما بر او سخت است و اصرار بر هدایت شما دارد و نسبت به مؤمنان، رئوف و مهربان است!».

در توضیح این آیه شریف این چنین بیان شده است: «یعنى او نه تنها از ناراحتى شما خشنود نمى‏شود، بلکه بى تفاوت هم نخواهد بود، او به شدت از رنجهاى شما رنج مى‏برد، و اگر اصرار بر هدایت شما و جنگهاى طاقت‏فرساى پر زحمت دارد، آن هم براى نجات شما، براى رهائیتان از چنگال ظلم و ستم و گناه و بدبختى است. دیگر اینکه او سخت به هدایت شما علاقمند است، و به آن عشق مى‏ورزد، (حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ). حرص در لغت به معنى شدت علاقه به چیزى است، و جالب اینکه در آیه مورد بحث به طور مطلق مى‏گوید: حریص بر شما است  نه سخنى از هدایت به میان مى‏آورد و نه از چیز دیگر، اشاره به اینکه به هر گونه خیر و سعادت شما، و به هر گونه پیشرفت و ترقى و خوشبختیان عشق مى‏ورزد».[۳] به راستی یک معلم خوب می بایست از این خصوصیت و شاخص اخلاقی برخوردار بوده و نسبت به دانش آموزان خود کمال دلسوزی و خیر خواهی را داشته باشد.

۴-ناصح و امین بودن: «أُبَلِّغُکُمْ رِسالاتِ رَبِّی وَ أَنَا لَکُمْ ناصِحٌ أَمینٌ؛[اعراف/۶۸]رسالتهاى پروردگارم را به شما ابلاغ مى‏کنم و من خیرخواه امینى براى شما هستم.» یک معلم ممتاز نمی تواند نسبت به کاستی ها و نواقص روحی و اخلاقی شاگردان خود بی تفاوت باشد، در نگاه یک معلم نمونه دانش آموزان به مثابه امانت های الهی هستند که او وظیفه تربیت و آموزش ایشان را بر عهده دارد. یک معلم ریاضی تنها یک معلم ریاضی نیست، یک معلم فیزیک تنها یک معلم فیزیک نیست، او تنها وظیفه یاد دهی علوم طبیعی و منقول را بر عهده ندارد، بلکه با رفتار و اخلاق و منش اخلاقی خود می تواند به گونه ای عمل نماید که دانش آموزان خطا کار را تحت تأثیر اخلاق و رفتار خود قرار دهد، از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: «کُونُوا دُعَاهً لِلنَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ لِیَرَوْا مِنْکُمُ الْوَرَعَ وَ الِاجْتِهَادَ وَ الصَّلَاهَ وَ الْخَیْرَ فَإِنَّ ذَلِکَ دَاعِیَهٌ؛[۴]با غیر زبان خویش مردم را (بکیش و مذهب خود) دعوت کنید، مردم باید ورع و کوشش و نماز و خیر شما را ببینند، اینها خود دعوت‏کننده باشند.»

۵-پر تلاش و خستگی ناپذیر: «وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفینَ الَّذینَ إِذَا اکْتالُوا عَلَى النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ وَ إِذا کالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ؛[مطففین/۳-۱]واى بر کم‏فروشان! آنان که وقتى براى خود پیمانه مى‏کنند، حق خود را بطور کامل مى‏گیرند امّا هنگامى که مى‏خواهند براى دیگران پیمانه یا وزن کنند، کم مى‏گذارند!». یک معلم خوب و شایسته وظیفه معلمی و آموزش و تربیت دانش آموزان را به نحو احسن انجام می دهد و در این زمینه از هر گونه کوتاهی و کم کاری خود داری می نماید او خستگی ناپذیر و پر تلاش است، از اینرو برای دست یابی به اهداف آموزشی و تربیتی خود هیچ گونه سستی و تنبلی را به خود راه نمی دهد.

سخن آخر: هر چند شغل معلمی کاری بس طاقت فرسا و سخت است، ولی اگر عشق، مهرورزی، نوع دوستی،  و کسب رضای خدا چاشنی این کار باشد خستگی معنای نخواهد داشت. چرا که او خوب می داند برای دست یابی به اهداف تربیتی و آموزشی می بایست همچون انبیاء سختی های این مسیر را به جان بخرد و تحمل نماید.

پی نوشت:

[۱]. الکافی، ج ۸ ، ص ۵۲.
[۲]. تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۱۵۵، ح۲۹۱۴.
[۳]. تفسیر نمونه، ج‏۸، ص۲۰۷.
[۴].  الکافی، ج‏۲، ص۷۸، ح۱۴.

انتهای پیام/*