به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه معاصر،آیت الله اعتمادی در تعیین مصادیق آرامش در قرآن اینگونه بیان فرمودند: فی الجمله با غور در برخی الفاظ قرآنی در می یابیم که واژگانی مانند«اطْمَأَنُّوا، لِیَسْکُن‏، سُباتاً، السَّکینَهَ و…» از جمله الفاظ موضوع له و مستعمل فیه در معنای آرامش بوده که ظهور«طمن» و مشتقات آن نسبت به سائر الفاظ در معنای آرامش اقوی به نظر می آید.

استاد سید حسن اعتمادی از اساتید سطوح عالی و درس خارج حوزه علمیه قم در موضوع «مصادیق آرامش در قرآن» به گفتگو پرداخت.

لازم به ذکر است که ایشان مسئول حوزه های علمیه دار العلم، باب العلم، الزهرا (سلام الله علیها) و از مؤسسین دانشگاه مهد علم کاشان است.

استاد اعتمادی در ابتدای گفتگو در ذیل این موضوع به بیان معنای لغوی «آرامش» پرداخت و در این زمینه خاطرنشان کرد: واژه آرامش اسم مصدر از آرامیدن (فرهنگ لغت دهخدا، ذیل واژه آرامش) است و در زبان فارسی در معانی سکون، فراغت، آسایش، تسکین و… استعمال می گردد.

وی افزود: فی الجمله با غور در برخی الفاظ قرآنی در می یابیم که واژگانی مانند«اطْمَأَنُّوا، لِیَسْکُن‏، سُباتاً، السَّکینَهَ و…» از جمله الفاظ موضوع له و مستعمل فیه در معنای آرامش بوده که ظهور«طمن» و مشتقات آن نسبت به سائر الفاظ در معنای آرامش اقوی به نظر می آید.

این استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: جناب خلیل بن احمد فراهیدی در کتاب «العین» طمن را به معنای سکون و اُنس آورده اند: «اطمَأَنَّتْ‏ نفسُهُ إذا سَکَنَ و اسْتَأْنَس‏» (کتاب العین، ج ‏۷، ص: ۴۴۲)

آیت الله اعتمادی: مصادیق آرامش در قرآن کدامست؟ / مراد از «قلب» در نصوص قرآنی و روایی چیست؟

وی افزود: همچنین راغب اصفهانی نیز معنای آرامش خاطر بعد از اضطراب را برای لفظ «طمن» و مشتقات آن آورده اند: «الطُّمَأْنِینَهُ و الِاطْمِئْنَانُ‏: السّکونُ بعد الانزعاج. قال تعالى: وَ لِتَطْمَئِنَ‏ بِهِ قُلُوبُکُمْ‏ الأنفال» (مفردات ألفاظ القرآن، ص: ۵۲۵)

استاد سید حسن اعتمادی در ادامه خاطرنشان کرد: پیش از اشاره اجمالی به مقوله «آرامش» و بیان فهرست وار مصادیق دستیابی به آن در قرآن، بسیار پر واضح است که «آرامش» امری نسبی و ذو مراتب است و از میان نسب اربعه، نسبت آن با «آسایش» عموم و خصوص مطلق است؛ به نحوی که هر آرامشی آسایش به همراه دارد، لکن هر آسایشی در معیت آرامش نخواهد بود.

وی افزود: در نصوص قرآنی «قلب» مَهبط آرامش و اطمینان خاطر است: «وَ ما جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرى‏ لَکُمْ وَ لِتَطْمَئِنَّ قُلُوبُکُمْ بِهِ وَ مَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیم» (و خدا وعده [یارى و پیروزى‏] را جز بشارتى براى شما و براى آنکه دل‏هایتان به آن آرامش یابد قرار نداد و یارى و نصرت جز از سوى خداى تواناى شکست‏ ناپذیر و حکیم نیست.) (سوره مبارکه آل عمران: ۱۲۶) «قالُوا نُرِیدُ أَنْ نَأْکُلَ مِنْها وَ تَطْمَئِنَّ قُلُوبُنا وَ نَعْلَمَ أَنْ قَدْ صَدَقْتَنا وَ نَکُونَ عَلَیْها مِنَ الشَّاهِدِین» (گفتند: مى‏خواهیم از آن بخوریم و دل‏هاى ما آرامش یابد و بدانیم که تو [در ادعاى نبوتت‏] به ما راست گفته‏اى، و ما بر آن از گواهان باشیم.) (سوره مبارکه مائده: ۱۱۳)

«وَ ما جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرى‏ وَ لِتَطْمَئِنَّ بِهِ قُلُوبُکُمْ وَ مَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیم» (و خدا آن [وعده یارى‏] را فقط مژده و نویدى براى شما قرار داد و نیز براى آنکه دل‏هایتان به سبب آن آرامش یابد و گرنه پیروزى فقط از سوى خداست زیرا خدا تواناى شکست ‏ناپذیر و حکیم است. (سوره مبارکه انفال: ۱۰)

«الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب» ([بازگشتگان به سوى خدا] کسانى [هستند] که ایمان آوردند و دل‏ هایشان به یاد خدا آرام مى‏ گیرد، آگاه باشید! دل‏ ها فقط به یاد خدا آرام مى ‏گیرد.) (سوره مبارکه رعد: ۲۸)

و ابراهیم خلیل الرحمن نیز غرض از رؤیت کیفیت زنده شدن مردگان را آرامش قلبی خویش بیان نمود: «وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ رَبِّ أَرِنی‏ کَیْفَ تُحْیِ الْمَوْتى‏ قالَ أَوَ لَمْ تُؤْمِنْ قالَ بَلى ‏وَ لکِنْ لِیَطْمَئِنَّ قَلْبی» (و [یاد کنید] هنگامى که ابراهیم گفت: پروردگارا! به من نشان ده که مردگان را چگونه زنده مى ‏کنى؟ [خدا] فرمود: آیا [به قدرتم نسبت به زنده کردن مردگان‏] ایمان نیاورده ‏اى؟! گفت: چرا، ولى [مشاهده این حقیقت را خواستم‏] تا قلبم آرامش یابد.) (بقره: ۲۶۰)

استاد اعتمادی کاشانی در ادامه این گفتگو خاطرنشان کرد: اما تفصیل اینکه مراد از «قلب» در نصوص قرآنی و روایی چیست؟ در این مقال نمی گنجد لکن قدر متیقن اینکه مراد قلب صنوبری نبوده و به تعبیر امیر المومنین علیه السلام «قلب» از عجیب ترین اعضاء بدن است که می تواند مجمع صفاتی از حکمت و ضد حکمت باشد: «أَنَّ لَهُ مَوَادَّ مِنَ الْحِکْمَهِ وَ أَضْدَاداً مِنْ خِلَافِهَا…» (نهج البلاغه (للصبحی صالح)، ص: ۴۸۸)

وی افزود: از آنجا که انسان موجودی مدنی بالطبع است، علاوه بر نیاز به آرامش فردی، طالب وصول به ثبات و آرامش اجتماعی بوده؛ از این رو بسیاری از اشتغالات وی در راستای دستیابی به این غایت شکل می گیرد.

ذکر الهی

این استاد درس خارج حوزه خاطرنشان کرد: پروردگار عالم در آیه ۲۸ رعد، مطلق آرامش (فردی و اجتماعی) را در گرو ذکر الهی می دانند: «… أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب‏» و ضیغ معیشت نیز به نصّ آیه ۱۲۴ طه از دیگر آسیب های اِعراض از ذکر الله است.

«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَهً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ أَعْمى‏» (و هر کس از هدایت من [که سبب یاد نمودن از من در همه امور است‏] روى بگرداند، براى او زندگى تنگ [و سختى‏] خواهد بود، و روز قیامت او را نابینا محشور مى ‏کنیم.)

عُلقه زوجیت

وی در ادامه اضافه نمود: از دیدگاه قرآن عُلقه زوجیت از دیگر علل ناقصه در وصول به آرامش به شمار می رود. در آیه ۲۱ روم «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها…» از حیث ادبی، لام در لفظ «لِتَسْکُنُوا» تعلیل از غرض خلقت به نحو زوجیت است. در عصر حاضر با وجود موانع فراوان در امر ازدواج آسان، شاخص اضطراب، هنجار شکنی، آسیب های اجتماعی و… در جامعه افزایش می یابد.

لیل

استاد اعتمادی کاشانی افزود: «لیل» به معنای شب از جمله کلید واژه های آرام بخش قرآنی بوده است: «اللَّهُ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِتَسْکُنُوا فِیهِ وَ النَّهارَ مُبْصِراً إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَشْکُرُون» (خداست که شب را براى شما پدید آورد تا در آن بیارامید و روز را روشن و بینش‏بخش قرار داد [تا در آن به کارهاى لازم بپردازید] خدا نسبت به مردم داراى فضل و احسان است ولى بیشتر مردم سپاس گزارى نمى ‏کنند. (سوره مبارکه غافر: ۶۱)

وی  در ادامه خاطرنشان کرد: با تغییر سبک زندگی جامعه، گاهی عکس سنت الهی عمل می گردد؛ از این رو تحقیق دانش پژوهان در کیفیت بهره وری از لیل و نوم می تواند جای کار تحقیقی داشته باشد؛

خواب

این استاد حوزه علمیه قم اضافه نمود: همچنین دستیابی به مهارت خواب از دیگر اسباب دستیابی به آرامش جسمی و روحی بوده که در لسان آیات و روایات مفصّلا به آن اشاره گردیده است. «وَ جَعَلْنا نَوْمَکُمْ سُباتا» (و خوابتان را مایه استراحت و آرامش [و تمدّد اعصاب‏] قرار دادیم) (سوره مبارکه نبأ: ۹)

مسکن

استاد سید حسن اعتمادی در ادامه بیان مصادیق آرامش در قرآن خاطرنشان کرد: مسکن از دیگر مصادیق قرآنی در وصول به آرامش فردی و خانوادگی است: «وَ اللَّهُ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ بُیُوتِکُمْ سَکَناً وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ جُلُودِ الْأَنْعامِ بُیُوتاً تَسْتَخِفُّونَها یَوْمَ ظَعْنِکُمْ وَ یَوْمَ إِقامَتِکُمْ وَ مِنْ أَصْوافِها وَ أَوْبارِها وَ أَشْعارِها أَثاثاً وَ مَتاعاً إِلى‏ حِین» (و خدا خانه هایتان را براى شما مایه آرامش و راحت قرار داد و براى شما از پوست دام ‏ها سر پناه [مانند قبّه و خیمه‏] مقرّر کرد، که آنها را روز کوچ کردنتان و هنگام اقامتتان [در جابجا کردن‏] سبک مى‏ یابید و [براى شما] از پشم ‏ها و کرک‏ ها و موهاى آنها تا زمانى معین، وسایل زندگى و کالاى تجارت پدید آورد. (سوره مبارکه نحل: ۸۰)

وی افزود: گاهی مشکلات مستأجری و تنش های پیش روی آن، افراد جامعه را ناآرام و آسیب هایی را متوجه کانون خانواده می نماید.

برای عضویت در کانال اندیشه معاصر کلیک کنید.

انتهای پیام/*