به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه معاصر، محمد آزادی: نماینده مجلس می‌گوید قطعه‌سازان ایرانی امروز حتی به «بنز» و «بی‌ام‌و» آلمان مشغول صادراتند. مردم اما هم‌چنان از قیمت و کیفیت خودروهای ایرانی گلایه می‌کنند. خودروهایی که با قطعات ساخته...
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه معاصر، محمد آزادی: نماینده مجلس می‌گوید قطعه‌سازان ایرانی امروز حتی به «بنز» و «بی‌ام‌و» آلمان مشغول صادراتند. مردم اما هم‌چنان از قیمت و کیفیت خودروهای ایرانی گلایه می‌کنند. خودروهایی که با قطعات ساخته‌شده توسط همین قطعه‌سازان درحال تولید است.
این در حالی است که بارها تصاویر مربوط به پارکینگ‌های دو خودروساز بزرگ در کشور رسانه‌ای شده و مردم شاهد خاک خوردن خودروهای زیادی بودند که به ظاهر از جهت تولید تکمیل بودند اما معمولا بنا به اظهار خودروسازان به جهت عدم تامین یک یا چند قطعه نه‌چندان مهم امکان تحویل به مشتری وجود نداشت. پشت‌پرده ماجرا چیست؟
«خ» مثل خودرو؛ «ت» مثل تعارض منافع!
ماجرا از دهه هشتاد آغاز شد؛ وقتی بنا بود با ابلاغ سیاست‌های کلان اصل ۴۴ قانون اساسی، صنایع بزرگ خصوصی‌سازی شوند. دو خودروساز بزرگ ایرانی هم در صف فروش قرار گرفتند. حدفاصل سال‌های ۸۸ تا ۹۰ اما شرکتهای اقماری وابسته به ایران‌خودرو مثلاً توانستند با خرید سهام از بازار سرمایه، سهام‌دار ایران‌خودرو شوند!
همین حالا شرکت‌هایی مانند «سرمایه‌گذاری سمند» در لیست سهامداران ایران‌خودرو قرار دارند که بیش از ۶۰درصد سهام آنها متعلق به ایران‌خودرو است. یا شرکت گسترش سرمایه‌گذاری ایران‌خودرو که مالک بیش از ۱۰درصد سهام این خودروساز بزرگ ایرانی است! از این جالب‌تر اما ورود «قطعه‌سازان» به جمع سهامداران خودروسازی است.
ارتباط قطعه‌ساز با کمپانی‌های خودروسازی، «عمودی» است. هر اتومبیل بالغ بر ۳۰۰۰ قطعه دارد. خودروساز ناگزیر از تهیه همه این قطعات از شرکتهای قطعه‌سازی است. قطعه‌سازان بزرگ اما در همان بلبشوی خصوصی‌سازی اقدام به خریداری سهام ایران‌خودرو کردند؛ یعنی مالک شرکت بالادستی خود شدند!
لیست سهامداران عمده ایران‌خودرو را بار دیگر ملاحظه کنید؛ بیشترین سهم (۱۵درصد) در اختیار «تدبیر سرمایه آراد» است. شرکتی که همان سال‌ها توسط مالکان شرکت «کروز» یکی از بزرگ‌ترین قطعه‌سازان کشور تأسیس شده است. قضیه اما به این‌جا ختم نشد.
مالکان «کروز» بدنبال سهام بیشتری از خودروسازی بودند؛ این‌بار به واسطه شرکت «سرمایه‌گذاری سپهر کیش ایرانیان»! شرکتی که هم‌اکنون مالک ۱۰.۳ درصد از سهام ایران‌خودرو است. صنایع تولیدی کروز مالک ۳۱.۷۵درصد سهام این شرکت هم هستند. باقی سهام سپهرکیش ایرانیان نیز متعلق به مجموعه‌های وابسته به ایران‌خودرو است.
گزارش تحقیق‌وتفحص سال ۹۳ مجلس شورای اسلامی: «شرکت صنایع تولیدی کروز با نقض قانون اجرای سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی و مصوبه شصت‌وسومین جلسه شورای رقابت از طریق شرکتهای تدبیر سرمایه آراد و سپهر ایرانیان کیش در مجموع مالک ۹۲/۲۶% سهام شرکت ایران خودرو و یک عضو در هیأت مدیره شرکت می‌باشد.»
سر و کله کروز از کجا پیدا شد؟
جنگ بود؛ سال ۶۱. بسیاری از جوان‌ترها در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل مشغول دفاع از تمامیت این جغرافیا بودند. قطعه‌سازی کروز همان روزها تأسیس شد. با سرمایه شخصی دو نفر! منشأ این سرمایه با گذشت چهل سال هم‌چنان معلوم نیست.
روابط پیداوپنهان کروز با مدیران دولتی آنها را به یکی از بزرگ‌ترین قطعه‌سازان صنعت خودرو بدل کرد. اقدام این قطعه‌ساز اما در اواخر دهه هشتاد برای خریداری ایران‌خودرو آنقدر عجیب بود، که صدای شورای رقابت را هم درآورد. رئیس این شورا در نامه‌ای خطاب به سازمان بورس در سال ۱۳۹۰ این اقدام را این‌گونه واکنش نشان داد:” … آقایان … از سهامداران شرکت ایران‌خودرو یک شرکت در زمینه تجهیزات و مواد اولیه خصوصا کارخانجات تولید خودرو و قطعات جانبی آن است، بنا به مصوبه شورای رقابت این شرکت حق عضویت در هیات مدیره گروه ایران خودرو را ندارد”.
جمشید پژویان رئیس پیشین شورای رقابت معتقد بود عضویت یک قطعه‌ساز در هیأت‌مدیره بزرگ‌ترین خودروسازی کشور موجبات رانت اطلاعاتی فراوانی را برای آنها فراهم می‌آورد. بعلاوه تصمیماتی که در جایگاه هیأت‌مدیره اتخاذ خواهد کرد، برای حداکثرسازی انتفاع شخصی است؛ نه رضایت میلیون‌ها مشتری.
بعد از «ایران‌خودرو» نوبت «بهمن‌موتور» بود. سومین خودروساز بزرگ کشور. کروزی‌ها این بار با تأسیس شرکتهای تو در تو در سال ۹۵، اقدام به خریداری ۶۲درصد از سهام این مجموعه را کردند. ذیلاً تصویر واگذاری از مؤسسه مالی اعتباری کوثر به شرکت «ویسمن‌موتور» آمده است:
سهام‌داری قعطه‌‌سازان چه مشکلاتی برای صنعت خودرو ایجاد کرد؟
قطعه‌سازان همه این سال‌ها به گروگان‌گیری خودروسازان متهم بودند. در گزارش سال ۹۳ مجلس شورای اسلامی آمده است: «با استناد به گزارش نماینده سازمان بازرسی کل کشور، عدم تأمین قطعات توسط شرکت کروز از تاریخ ۱۷/۰۱/۱۳۹۲ لغایت ۱۹/۰۸/۱۳۹۲ منجر به ۲۶ روز توقف خط و کاهش تولید به میزان ۱۸۹۸۵دستگاه شده.»
همین اتفاق در سال ۹۷ نیز افتاد؛ در اوج بحران ارزی و تحریم‌های ایالات متحده. گفته می‌شد کروز آن زمان نیز از تأمین قطعه برای خطوط تولید دریغ می‌کرد. این همه در حالی است که تا تیرماه ۹۸ براساس گزارش بانک مرکزی این کمپانی ۹۸ میلیون دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت کرده بود!
شبیه همین بازی را در مقاطع مختلف برخی خودروسازان با مشتریان میلیونی بازار خودرو نیز درآوردند. با عرضه قطره‌چکانی، موجبات افزایش قیمت در بازار آزاد را نیز فراهم شد. جالب این‌که همین کروز بعنوان بزرگ‌ترین سهام‌دار ایران‌خودرو، مداوماً بدهی چند هزار میلیارد تومانی برای خودروسازان فاکتور می‌کند!
همین بدهی‌ها البته بنیان «زیان‌انباشته» هزاران میلیارد تومانی گزارش‌شده در صورت‌های مالی خودروسازان نیز هست. با تمام این اوصاف و ضرر و زیان نجومی، جالب این‌که امثال کروز بی‌خیال سهام خود در این خودروسازی‌ها نمی‌شوند! توضیحات یک کارشناس خودرو در این‌باره شنیدنی است:
مثلث روابط دولت، خودرسازی و قطعه‌سازان آنقدر پیچیده است که برخی ژورنالیست‌ها از آن به «مافیا» تعبیر کرده‌اند. باید منتظر ماند و دید دست‌کم در دوران ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی اقدام مؤثری برای شفاف‌سازی اوضاع و تغییر روابط صنایع به نفع مردم انجام خواهد پذیرفت؟
