به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه معاصر، جواد آل حبیب- مطالعه‌ای جدید چهار تیپ روانشناختی گیمرها را شناسایی کرده است که با سلامت روان و سبک‌های دلبستگی آن‌ها مرتبط هستند. یک مطالعه جدید که در نشریه Addictive Behaviors منتشر شده، چهار تیپ روانشناختی متمایز در میان بازیکنان بازی‌های ویدیویی شناسایی کرده است. این تیپ‌ها بر اساس تفاوت در تنظیم هیجانی، سبک دلبستگی و وضعیت سلامت روان افراد شکل گرفته‌اند. پژوهش، که با تحلیل داده‌های بیش از ۵ هزار گیمر از سراسر جهان انجام شده، نشان داد که دو تیپ «ناسازگار» و «رابطه‌محور» با پریشانی روانی بیشتر و الگوهای دلبستگی ناایمن همراه بودند، در حالی که تیپ‌های «اجتنابی» و «درگیر» با ثبات هیجانی و روابط سالم‌تر با بازی مرتبط بودند.
این پژوهش توسط محققان مؤسسه دانشگاهی ISPA و مرکز تحقیقاتی روانشناسی کاربردی APPSYCI انجام شد تا عوامل پیچیده‌ای را که رفتارهای بازی را شکل می‌دهند، بهتر درک کنند. اگرچه بازی‌های ویدیویی شکل محبوبی از سرگرمی برای افراد در همه سنین هستند، اما نگرانی‌ها درباره احتمال استفاده افراطی یا مشکل‌ساز، به‌ویژه در میان نوجوانان، افزایش یافته است.
چالش‌های سلامت روان، مصرف مواد، دشواری در دلبستگی و محیط‌های اجتماعی، همگی می‌توانند بر نحوه تعامل افراد با بازی‌ها تأثیر بگذارند. با این حال، بسیاری از مطالعات گذشته تنها بر جنبه‌های محدودی مانند زمان صرف‌شده برای بازی یا نشانه‌های بالینی تمرکز داشته‌اند و زمینه‌های روانی و اجتماعی گسترده‌تر را در نظر نگرفته‌اند.
کاتیا مارتینس کاسترو (دانشجوی دکترای روانشناسی) و دیوید دیاس نِتو (استادیار روانشناسی)، نویسندگان این پژوهش، می‌گویند:
«این مطالعه از علاقه‌ای مشترک برای درک پیچیدگی روانشناختی رفتارهای بازی، به‌ویژه در زمینه اختلال بازی، شکل گرفت؛ اما ما همچنین می‌خواستیم درباره رفتارهای غیرمسأله‌ساز نیز بدانیم.»
۴ تیپ روانشناختی گیمرها / سبک دلبستگی گیمرها چگونه است؟ بررسی سلامت روان گیمرها / بازی های دیجیتال این چهار تیپ روان شناختی را به فرزندانتان هدیه می دهد؛ بیشتر بدانید
«یکی از انگیزه‌های اصلی ما، ادغام عوامل روانشناختی کلیدی، مانند تنظیم هیجانی و انگیزه برای بازی کردن، در قالب تیپ‌های شخصیتی بود تا بتوانیم ابعاد مختلفی مانند سبک‌های دلبستگی، سلامت روان، و ویژگی‌های رفتاری بازی را در چارچوبی کاربردی برای روان‌درمانگران و متخصصان تحلیل کنیم.»
کاتیا می‌افزاید که در کار بالینی‌اش به‌عنوان روان‌شناس، همواره با دشواری‌هایی برای ترجمه یافته‌های پژوهشی به ابزارهای عملی مواجه بوده است، به‌ویژه در برخورد با مراجعانی که استفاده مشکل‌ساز از بازی دارند.
به گفته پژوهشگران:
«ما متعهد بودیم که در این مطالعه شمول‌گرایی را رعایت کنیم؛ هم از نظر تنوع انواع بازی‌ها و هم از نظر تنوع بازیکنان. تا جایی که می‌دانیم، این نخستین مطالعه‌ای است که تیپ‌های روانشناختی گیمرها را با دربرگیری افراد غیر دودویی، بدون محدودیت به ژانر خاص بازی، و با نمونه‌ای بین‌المللی از ۱۱۲ کشور ارائه می‌دهد. این گستردگی، اهمیت بالینی و فرهنگی بالقوه‌ای به یافته‌ها می‌بخشد.»
هدف اصلی مطالعه، بررسی این بود که چگونه شاخص‌های سلامت روان، پویایی‌های اجتماعی و بین‌فردی، و ویژگی‌های رفتاری بازی، در کنار هم الگوهای معناداری را در میان گیمرها شکل می‌دهند. تمرکز ویژه نیز بر تفاوت در تنظیم هیجانی و انگیزه‌های بازی بین تیپ‌ها بود، و ارتباط این تفاوت‌ها با عوامل خطر اختلال بازی.
در این پژوهش، پاسخ‌های ۵۲۵۵ نفر بین ۱۶ تا ۶۹ سال (میانگین سنی حدود ۲۵ سال) تحلیل شد. شرکت‌کنندگان از ۱۱۲ کشور بودند و به لحاظ جنسیتی، حدود ۵۰٪ مرد، ۴۳٪ زن، و ۹٪ غیر دودویی بودند. داده‌ها از طریق پرسشنامه آنلاین در شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های بازی جمع‌آوری شد و شامل سؤالاتی درباره عادات بازی، تجربه‌های هیجانی، ارتباطات اجتماعی، مصرف مواد، و الگوهای دلبستگی بود.
چهار تیپ روانشناختی شناسایی‌شده در گیمرها:
۱. تیپ اجتنابی:
این افراد اغلب سن بالاتری داشتند و سطح پریشانی روانی پایینی را گزارش کردند. سبک دلبستگی آن‌ها ایمن بود و به روابط اجتماعی آفلاین ترجیح می‌دادند. انگیزه‌های بازی آن‌ها بیشتر حول خودکاوی، استقلال و تفریح می‌چرخید تا ارتباط اجتماعی. مصرف مواد و استفاده از شبکه‌های اجتماعی در این گروه پایین بود.
۲. تیپ درگیر (Engaged):
بزرگ‌ترین گروه شرکت‌کننده، با تنظیم هیجانی خوب و سبک دلبستگی ایمن. مشابه گروه اجتنابی، پریشانی روانی و مصرف مواد در این گروه پایین بود. اما بیشتر در جوامع آنلاین بازی (مثل دیسکورد، توییچ و اینستاگرام) فعال بودند. بازی با گوشی هوشمند در این گروه رایج بود، گرچه اغلب بازی آنلاین دسته‌جمعی نمی‌کردند، اما شبکه‌های اجتماعی آفلاین قوی داشتند.
۳. تیپ رابطه‌محور (Relational):
افراد این گروه در تنظیم هیجانی مشکل داشتند و سطوح بالایی از دلبستگی اجتنابی را نشان دادند. اغلب برای برقراری ارتباط اجتماعی یا تقویت هویت بازی می‌کردند، اما تعاملات اجتماعی آفلاین کمتری داشتند. با اینکه سطح پریشانی روانی بالا نبود، رفتارهای پرخطری مانند مصرف مواد توهم‌زا و برخی آسیب‌های عملکردی دیده می‌شد. ترجیح آن‌ها به بازی‌های غوطه‌ور و اجتماعی بود و از پلتفرم‌هایی مانند استیم و توییچ استفاده می‌کردند.
۴. تیپ ناهماهنگ یا ناپایدار (Dysregulated):
شامل گیمرهای جوان‌تر با بالاترین سطح پریشانی روانی و مشکلات عمده در همه ابعاد تنظیم هیجان. آن‌ها ترکیبی از دلبستگی اضطرابی و اجتنابی داشتند که نشان‌دهنده مشکلات شدید بین‌فردی است. احتمال مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های انرژی‌زا در آن‌ها بیشتر بود و نشانه‌هایی از رفتارهای ناپایدار مانند آسیب به خود یا دیگران دیده شد. اغلب تنها یا با دوستان آنلاین بازی می‌کردند و از چندین شبکه اجتماعی برای تعامل با جامعه گیمرها استفاده می‌کردند. این گروه بیشترین خطر ابتلا به اختلال بازی را داشتند.
به گفته پژوهشگران، این تیپ‌ها به‌ویژه تحت تأثیر سن، تنظیم هیجانی، علائم سلامت روان، و الگوهای تعامل آنلاین و آفلاین شکل گرفته‌اند. تیپ ناپایدار با ترکیبی از آسیب‌پذیری‌های روانشناختی و درگیری شدید با بازی‌های آنلاین و شبکه‌های اجتماعی، ممکن است بازتاب راهبردی ناسازگار برای مقابله با مشکلات باشد. در مقابل، تیپ‌های اجتنابی و درگیر بیشتر به استفاده متعادل و تفریحی از بازی شباهت داشتند، با شبکه‌های حمایتی قوی در دنیای واقعی و پریشانی کمتر.
کاسترو و نِتو تأکید کردند:
«یکی از نکات کلیدی این است که استفاده غیرمسأله‌ساز از بازی می‌تواند با افرادی مرتبط باشد که پیوندهای هیجانی و روابط اجتماعی سالمی دارند. در مقابل، زمانی که افراد در روابطشان مشکل دارند، بازی ممکن است به راه اصلی تعامل آن‌ها بدل شود، به‌ویژه وقتی که ارتباط چهره‌به‌چهره برایشان تهدیدکننده یا اضطراب‌آور باشد.»
در این موارد، بازی ممکن است ساختار، پیش‌بینی‌پذیری، و احساس کنترل را فراهم کند، اما در عین حال اجتناب را تقویت کرده و به انزوای بیشتر منجر شود. این امر نیاز به رویکردهای حمایتی و چندلایه را برجسته می‌کند.
هرچند تیپ رابطه‌محور شباهت‌هایی با تیپ ناپایدار در زمینه دشواری‌های هیجانی و دلبستگی ناایمن داشت، اما از نظر شدت علائم روانی و مصرف مواد در سطح پایین‌تری قرار داشت. این تیپ به‌نوعی درگیر بازی به‌عنوان جایگزینی اجتماعی برای چالش‌های آفلاین بود، بدون اینکه لزوماً دچار اختلال عملکردی شود.
یکی از یافته‌های جالب مطالعه این بود که:
«در تیپ اجتنابی، شرکت‌کنندگان گرایش به بازی‌های تک‌نفره داشتند، اما در عین حال سبک دلبستگی ایمنی نشان دادند. همچنین جالب بود که تیپ ناپایدار با هر دو نوع دلبستگی ناایمن (اضطرابی و اجتنابی) و همچنین مصرف برخی مواد ارتباط داشت.»
مطالعه، با وجود نمونه بزرگ و متنوع و استفاده از ابزارهای معتبر روانشناسی، محدودیت‌هایی نیز دارد. از جمله ماهیت مقطعی داده‌ها که مانع از استنتاج علی می‌شود. مشخص نیست که آیا تنظیم هیجانی ضعیف منجر به بازی مشکل‌ساز می‌شود، یا برعکس. همچنین، استفاده از داده‌های خوداظهاری می‌تواند با سوگیری همراه باشد و تحلیل محتوای دقیق بازی‌ها انجام نشده است.
پژوهشگران می‌گویند:
«داده‌های ما مانند بسیاری از مطالعات روانشناسی، از نوع خودگزارشی و مبتنی بر نمونه‌گیری در دسترس است که می‌تواند دقت و قابلیت تعمیم را محدود کند. با این حال، این مطالعه گامی آغازین در مسیر پژوهش‌های گسترده‌تر است.»
هدف بلندمدت آن‌ها توسعه ابزارهایی برای کمک به روان‌درمانگران و سیاست‌گذاران برای شناسایی انواع رفتارهای بازی و مداخلات متناسب با هر تیپ است. آن‌ها در حال تکمیل مطالعه‌ای طولی هستند تا این تیپ‌ها را در گذر زمان پیگیری کنند و پیوند آن‌ها با متغیرهای روانشناختی را بهتر بشناسند.
«ما امیدواریم که این پژوهش، مقدمه‌ای برای تدوین سیاست‌ها و راهبردهای سلامت عمومی فراگیر در زمینه بازی‌های ویدیویی باشد که پیچیدگی‌های رفتار بازی را در کنار تنوع جنسیتی و فرهنگی به رسمیت بشناسد.»
در پایان، نویسندگان ضمن تشکر از همه شرکت‌کنندگان و مؤسسات همکاری‌کننده، تأکید کردند که ترکیب پژوهش با تجربه بالینی، فرایندی غنی و ارزشمند برای توسعه دانش و حمایت از افراد درگیر با بازی‌های ویدیویی بوده است.
پایان/*
اندیشه معاصر را در ایتا، روبیکا، پیام رسان بله و تلگرام دنبال کنید.
