دنیا در آیات و روایات به چیزهای مختلفی مثل زده شده است. توجه کنید:

۱- تمثیل دنیا به سبز و زرد شدن گیاهان از متداول ترین مثلها در این زمینه است و در آیه های مختلفی ذکر شده است.

«وَ اضْرِبْ لَهُمْ مَثَلَ الْحَیاهِ الدُّنْیا کماءٍ أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الْأَرْضِ فَأَصْبَحَ هَشِیماً تَذْرُوهُ الرِّیاحُ وَ کانَ اللَّهُ عَلی کلِّ شَی ءٍ مُقْتَدِراً»^۱

ای پیامبر زندگی دنیا را برای آنان به آبی تشبیه کن که از آسمان فرو می فرستیم و به وسیله آن گیاهان زمین سبز شده و درهم فرو میرود، پس از مدتی می خشکد وبادها آن را پراکنده می نماید و خداوند بر همه چیز تواناست.

۲- تمثیل دنیا به ماری که سمّ مهلک دارد، ظاهرش نرم و لطیف ولی گزندگی آن شدید است، این مثل در بیان مولای بیان و امام کاظم علیهما السلام نقل شده است.^۲

۳- تمثیل به آب شور دریا که هر چه تشنه از آن بخورد سیراب نمی شود تا اینکه او را می کشد، این مثل از امام صادق و کاظم علیهما السلام آمده است.^۳

۴- حضرت مسیح علیه السلام دنیا را تشبیه به زنی آبی چشم، نموده است که شوهران بسیار نموده و از همه آنها بدون طلاق جدا شده و همه را به قتل رسانیده است.^۴

این تشبیه از حضرت امیر علیه السلام نیز نقل شده است، حضرت خطاب به این زن تمثیلی می فرمایند:

«فَارْجِعِی، واطْلُبی زَوْجاً غَیری»^۵

برگرد و شوهر دیگری برگزین.

علماء اخلاق نیز توصیف های زیبائی برای دنیا ذکر کرده اند که از جمله آنها:

۱- توصیف دنیا به عجوزه ای که خود را بزک کرده و خود را چون دختر چهارده ساله نشان می دهد.

۲- توصیف دنیا به چاهی که انسان در آن سقوط می کند. او طنابی که در چاه آویخته شده است محکم می گیرد تا در دهان اژدهائی که در ته چاه دهان باز کرده نیفتد. اما چون به بالا می نگرد دو موش سیاه و سفید می بیند که دائماً طناب را می جوند. انسان غافل از این همه خطرات، ذره ای عسل را که آغشته با خاک شده و پر از زنبورهای نیش دار است، بر دیواره چاه می بیند و با لذّت عسلها را لیس می زند، گوئی اصلا خطری او را تهدید نمی کند.

چاه، چاه دنیا است، طناب، طناب عمر اوست، منظور از اژدها، مرگ است که هر آینه در انتظار آدمی است، دو موش، شب و روز هستند که هر لحظه از عمر انسان می کاهند، و عسل مخلوط به خاک لذّت های دنیاست که با تلخی همراه هستند، و زنبورها، دنیامداران هستند که آدمی برای رسیدن به دنیا باید به نزاع با آنها برخیزد.

۳- دنیا چون باتلاق است که هرچه در آن بمانی بیشتر فرو میروی و هرقدر آهسته تر بر آن قدم نهی، امید بیشتری برای نجات داری و هر قدر سبکتر باشی زودتر خارج می شوی.

۴- دنیا چون دانه است و آدمی بسان مرغ، که هر چه می خورد سیر نمی شود و پیوسته اشتها دارد.

۵- دنیا چون مار صحراست، مار صحرا قسمتی از بدن و سرخود را راست چون عصا نگه می دارد. پرندگان و حشرات از شدّت سوزش هوا و داغ شدن شنزار، به خیال اینکه چوبی است ایستاده، بر وی می نشینند، وقتی مار، صید خود را در دام خود می بیند، هر جانوری که اتکایش بیشتر و غفلت وی افزونتر باشد طعمه مار می گردد و آنکه با شک و تردید بر آن چوب نشسته است، نجات می یابد.^۶

این مثال و مثال های دیگر هر کدام اغواگری دنیا و بی اعتمادی آن را با شیوه های مختلف برملا می سازند.

پی نوشت ها

۱: کهف- ۴۵.

۲: نهج البلاغه- حکمت ۱۱۵ به ترتیب فیض و ۱۱۹ به ترتیب صبحى و بحارالانوار- جلد ۷۸- صفحه ۳۱۱.

۳: بحارالانوار- جلد ۷۳- صفحه ۷۹ وجلد ۷۸- صفحه ۳۱۱.

۴: بحارالانوار- جلد ۷۸- صفحه ۳۱۱.

۵: بحارالانوار- جلد ۷۵- صفحه ۳۶۲.

۶: معراج السعاده و جامع السعادات- جلد ۲- صفحه ۲۶ تا ۴۰.