به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه معاصر،

دیدگاه اسلام

اسلام دینی فطری است و راستی نیز خواست فطرت است، پس این دو پیوندی ناگسستنی دارند و در روایات اسلامی با تعابیر گوناگونی بر راستگویی مسلمانان تأکید شده و آن را از اصول ایمان و تدین به حساب آورده اند.رسول اکرم  صلی الله علیه و آله  می فرماید:«الصّدْقُ مُبارَک وَ الکذْبُ مَشْؤُومٌ»[۱] راستی، مبارک و دروغ نامیمون است.

امیرمؤمنان صلوات الله علیه، راستگویی را قویترین پایه ایمان، ملاک دین و الهام از سوی خدا دانسته، می فرماید:«اَلصدقُ اقوی دَعائِمِ الایمانِ» [۲]راستی قویترین رکن ایمان است.«شَیئانِ هُما مِلاک الدّین؛ الصِّدْقُ وَ الْیقینُ» [۳]دو چیز ملاک دین است؛ راستی و یقین.«اِذا اَحَبَّ اللهُ عَبْداً الهَمَهُ الصِّدقَ» [۴]وقتی خدا بنده ای را دوست بدارد، راستی را به او الهام می کند.

حضرت صادق  علیه السلام  نیز می فرماید:«اِنَّ اللهَ لَمْ یبْعَثْ نبیا اِلّا بِصدقِ الْحَدیثِ وَ اداء الاَمانَهِ اِلَی البَرِّ وَ الفاجِرِ» [۵]خداوند هیچ پیامبری برنینگیخت جز با راستی و امانتداری نسبت به نیکوکار و بدکار. با این وصف اگر بگوییم راستی و درستی شالوده دین و ایمان را تشکیل می دهد و آن که از این خصلت زیبا و حیاتی برکنار باشد در واقع دین در او بی ریشه است، سخن گزافی نگفته ایم.

امام صادق  علیه السلام  به این حقیقت تصریح کرده می فرماید:«لاتَنْظُروُا الی طُولِ رُکوعِ الرَّجُلِ وَ سجودِهِ، فَاِنَّ ذلِک شَئءٌ قَدِ اعْتادَهُ وَ لَو تَرَکهُ استَوحَشَ لِذلِک ولکنَ انْظُرُوا الی صدقِ حدیثهِ وَ اَداءِ اَمانَتهِ»[۶] (برای شناخت تدین افراد) به طولانی شدن رکوع و سجده او نگاه نکنید چرا که به آن عادت کرده و اگر ترکش کند، وحشت زده می شود، لیکن به راستگویی و امانتداری او توجه کنید.

آثار راستگویی

آثار ارزنده هر پدیده ای بستگی به ارزش و اهمیت آن دارد و چون راستی از اهمیت بالایی برخوردار است، پیامدهای ارزشمند و نیکویی دارد که برخی از آنها به شرح زیر است:

الف-  همراهی خدا: امام باقر  علیه السلام : «اَلا فَاصْدُقُوا فَاِنَّ اللهَ مَعَ الصِّدْقِ»[۷] هان! راست بگویید که خدا با راستی است.

ب-  پاکی کردار: امام کاظم  علیه السلام : «مَنْ صَدَقَ لِسانُهُ زَکی عَمَلُهُ»[۸] کسی که زبانش راست بگوید، کردارش پاک می شود.

ج-  نجات و سلامتی: امیرمؤمنان  صلوات الله علیه : «عاقِبَهُ الصِّدقِ نَجاهٌ وَ سلامهٌ»[۹] فرجام راستگویی، نجات و سلامت است. اگر انسان راستگو بود و به این وصف شناخته شد، مورد اعتماد مردم قرار می گیرد و آنان، سخن او را درست می شمارند و می پذیرند، در این صورت، اگر برای شخص صادق، گرفتاری پیش بیاید، امتیاز راستگویی، سبب نجات او می شود و از گرفتاری و خطر به سلامت می گذرد. البته در جایی که راستگویی خطر مهمتری برای او یا دیگران به بار می آورد، راست گفتن واجب نیست و در صورت امکان باید توریه کرد، گرچه راستگویی در هرحال مایه نیک فرجامی و نجات از عذاب الهی خواهد بود.

د-  بزرگی مقام: از امیرمؤمنان  علیه السلام  روایت شده: «عَلیک بِالْصِّدقِ، فَمَنْ صَدَقَ فی اَقوالِهِ جَلَّ قَدْرُهُ»[۱۰]بر تو باد به راستگویی، زیرا کسی که در گفتارش صادق باشد، مقام و منزلتش بزرگ می شود.

ه-  خیر دنیا و آخرت: علی  علیه السلام  فرمود: «اَرْبَعٌ مَنْ اُعطِیهُنَّ فَقَدْ اُعطی خَیرَ الدُّنیا و الاخرِهِ، صِدْقُ حَدیثٍ وَ اَداءُ اَمانَهٍ وَ عِفَّهُ بَطْنٍ وَ حُسْنُ خلقٍ»[۱۱]چهارچیز است، که به هر کس بخشیده شده باشد، به تحقیق خیر دنیا و آخرت به او بخشیده شده است: راستگویی، اداکردن امانت، نگهداری شکم (از حرام و مشتبه) وخوش اخلاقی.

و – پاداشهای اخروی: قرآن کریم می فرماید: «قالَ اللهُ هذا یومُ ینفَعُ الصّادِقینَ صِدقُهُمْ، لَهُم جنّاتٌ تجری مِنْ تحتِها الانهارُ خالِدینَ فیها اَبداً، رَضِی اللهُ عَنهم و رَضوُا عَنْهُ، ذلِک الفَوزُ العظیم»[۱۲]خداوند می گوید: امروز روزی است که راستی راستگویان به آنها سود می بخشد، برای آنها باغهایی (از بهشت) است که آب از زیر (درختان) آن جریان دارد و جاودانه و برای همیشه در آن می مانند، خداوند از آنها خشنود و آنها از خداوند خشنود خواهند بود و این رستگاری بزرگی است. بنابراین آیه شریفه، آنان که مسؤولیت و رسالت خود را انجام دادند و در دنیا، در گفتار و کردار صادق بوده و جز راه صدق و درستی نپیمودند، از کار خود بهره کافی خواهند برد و به رستگاری بزرگ که خشنودی خدای سبحان است، دست خواهند یافت.

صدق فتنه انگیز

با همه قداست و ارزشی که راستگویی دارد، باید توجه داشت که گاهی راستگویی مایه دردسر، ضرر و فساد می گردد که از دیدگاه اسلام کاری نادرست و ممنوع است؛ زیرا در پاره ای از موارد بر اثر راستگویی، اسراری کشف می شود و در نتیجه، منشأ درگیری، فتنه انگیزی و گاه منجر به قتل و خونریزی می گردد. در این موارد، دروغ غائله را فرو می نشاند و از بروز اختلاف و درگیری جلوگیری می کند. پیامبر اکرم  صلی الله علیه و آله  فرمود: «ثَلاثٌ یقْبَحُ فیهنَّ الصِّدقُ: النَّمیمهُ و اِخبارُک الرَّجُلَ عَنْ اَهْلِهِ بِما یکرَهُهُ، و تَکذیبُک الرَّجُلَ عَنِ الْخَبرِ» [۱۳]راستگویی در سه چیز ناپسند است: سخن چینی، سخن گفتن با مرد درباره همسرش به چیزی که او را ناخوش آید. تکذیب خبری که شخص می دهد.

همچنین امام صادق  علیه السلام  فرمود:«اگر درباره مسلمانی از یک مسلمان سؤال شد و او راست بگوید و (به واسطه راستگویی) ضرری به آن مسلمان وارد سازد، از دروغگویان نوشته می شود و اگر کسی درباره مسلمانی از یک مسلمان سؤال کند و او دروغ بگوید و (به واسطه دروغگویی) منفعتی به او برساند، نزد خدا از راستگویان نوشته می شود. »[۱۴]معنای این روایت این است که مؤمن باید موقعیت سنج و زیرک باشد و نسبت میان سخن و سود آن را بسنجد و طرف با اهمیت را برگزیند نه اینکه برای سودجویی فردی یا گروهی، دروغ بگوید.

پی نوشت:

[۱]. بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۶۷-

[۲]. شرح غررالحکم، ج ۲، ص ۶-

[۳]. همان، ج ۴، ص ۱۸۴-

[۴]. همان، ج ۳، ص ۱۶۱-

[۵]. بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۲-

[۶]. سفینهالبحار، ج ۲، ص ۱۸-

[۷]. بحارالانوار، ج ۶۹، ص ۳۸۶-

[۸]. همان، ج ۷۸، ص ۳۰۳-

[۹]. شرح غررالحکم، ج ۴، ص ۳۶۳-

[۱۰]. همان، ص ۲۹۶-

[۱۱]. همان، ج ۲، ص ۱۵۱-

[۱۲]. مائده، آیه ۱۱۹-

[۱۳]. بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۹-

[۱۴]. همان

منبع: علی اصغر الهامی نیا اخلاق اسلامی، ص۱۷۶

انتهای پیام/*