روضه حضرت زینب ترکی + فیلم / زینب شناسی در سالروز وفات حضرت زینب

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه معاصر، روضه حضرت زینب ترکی را در ادامه مشاهده کنید.

روضه حضرت زینب ترکی

زندگینامه حضرت زینب

زینب (۵ یا ۶ق- ۶۲ق) دختر امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) بود. بر اساس روایات، نام‌گذاری حضرت زینب (س)، توسط پیامبر اسلام(ص) صورت گرفت. او به هنگام حضور امیرالمؤمنین(ع) در کوفه به زنان تفسیر قرآن آموزش می‌داد.

زینب همسر عبدالله بن جعفر بود و در واقعه کربلا در کنار برادرش امام حسین(ع) حضور داشت. امام حسین(ع) هنگام وداع در روز عاشورا از حضرت زینب خواست او را در نماز شبش دعا کند. با پایان یافتن جنگ، زینب و دیگر بازماندگان کاروان امام(ع) به اسارت درآمدند و به کوفه و از آنجا به شام برده شدند.

خطبه حضرت زینب در کوفه و نیز در شام (در مجلس یزید)، معروف است. خطبه او در مجلس یزید، حاضران را تحت تأثیر قرار داد و یزید مجبور شد جنایت و قتل امام حسین (ع) را به گردن ابن زیاد بیندازد و او را لعن کند.

او را به سبب مصیبت‌های فراوانی که دیده، اُمّ المَصائب لقب داده‌اند. درباره محل دفن زینب(س) اختلاف است و حرم حضرت زینب در شام و مقام السیده زینب در مصر منسوب به اوست.

نسب، ولادت، نام، لقب و کنیه

زینب دختر امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) است. زینب به معنای «درخت نیکو منظر و خوشبو» یا «زینت پدر» است. بنابر برخی منابع، حضرت زینب(س) در ۵ جمادی‌الاول، سال پنجم[۴] یا سال ۶ قمری در مدینه متولد شد.

بر اساس روایات متعدد، نام‌گذاری حضرت زینب(س)، توسط پیامبر اسلام(ص) صورت گرفت. گفته شده است که جبرئیل از سوی خداوند این نام را به پیامبر(ص) رسانده است. در کتاب «الخصائص الزینبیه» آمده است پیامبر(ص) او را بوسید و فرمود: «حاضران امّتم، غایبان را از کرامت این دخترم زینب آگاه کنند؛ همانا او مانند جده‌اش خدیجه است.»

برای وی، القاب فراوانی نقل شده است، همانند عقیله بنی هاشم، عالِمه غیر مُعلَّمه،[یادداشت ۱] عارفه، موثّقه، فاضله، کامله، عابده آل علی، معصومه صغری، امینهالله، نائبهالزهرا، نائبهالحسین، عقیله النساء، شریکه الشهداء، بلیغه، فصیحه و شریکهالحسین.

حضرت زینب(س) را به سبب سختی‌های بسیاری که در زندگی دید، ام المصائب نیز لقب داده‌اند. درگذشت جدش پیامبر(ص)، بیماری و به شهادت رسیدن مادرش، شهادت پدرش امیرالمؤمنین(ع)، شهادت برادرش امام مجتبی(ع)، واقعه کربلا و به اسارت رفتن در کوفه و شام از جمله وقایع سخت و تلخ زندگی وی به شمار می‌آید.

همسر و فرزندان حضرت زینب

زینب سال ۱۷ق در سن ۱۱ یا ۱۲ سالگی با پسرعموی خود عبدالله بن جعفر، ازدواج کرد. در برخی منابع از چهار پسر به نام‌های: علی، عون، عباس، محمد و یک دختر به نام ام کلثوم به عنوان فرزندان زینب و عبدالله نام برده شده است. مشهور است که دو تن از شهدای کربلا(عون و محمد، فرزندان حضرت زینب بوده‌اند.اما برخی از منابع تاریخی محمد را فرزند خوصاء بنت حفصه بن ثقیف از عبدالله بن جعفر دانسته‌اند.شاخه‌ای از فرزندان علی «زینبیون» خوانده شده‌اند.

معاویه برای فرزندش یزید از ام کلثوم دختر حضرت زینب(س) خواستگاری کرد؛ ولی امام حسین (ع) او را به همسری پسر عمویش قاسم بن محمد بن جعفر بن ابی‌طالب درآورد.

ویژگی‌ها، فضایل و مناقب حضرت زینب

علم و سخنوری

سخنان و خطبه‌های زینب(س) را در کوفه و همچنین در دربار یزید، که همراه با استدلال به آیات قرآن بود، بیانگر دانش او دانسته‌اند. وی احادیثی از مادرش حضرت زهرا(س) نقل کرده است.[۱۸] آن‌چنان که در کتاب مقاتل الطالبیین گزارش شده عبدالله بن عباس سخنان حضرت زهرا(س) در مورد فدک را به نقل از حضرت زینب(س) روایت کرده است. در این روایت، ابن عباس از او با عنوان «عقیلتنا زینب بنت علی(ع)» یاد می‌کند. محمد بن عمرو، عطاء بن سائب، فاطمه بنت الحسین نیز از وی حدیث نقل کرده‌اند.

زینب هنگام حضور امام علی(ع) در کوفه، برای زنان آنجا تفسیر قرآن ارائه می‌داد.

سخنرانی وی در کوفه برای شنوندگان یادآور خطبه‌های پدرش امیرالمؤمنین(ع) بود. سخنانش در کوفه و مجلس یزید و نیز گفتگوهای وی با عبیدالله بن زیاد، شبیه به خطبه‌های امام علی(ع) و خطبه فدکیه مادرش زهرا(س) دانسته شده است.[نیازمند منبع]بشیر بن حِذْیَم اسدی می‌گوید: «وَ نَظَرْتُ الَی زَیْنَبَ بِنْتِ عَلِیٍّ یَوْمَئِذٍ وَ لَمْ ارَ خَفِرَهً وَ اللهِ انْطَقَ مِنْها کَانَّها تُفرِعُ عن لِسانِ عَلِیِّ(ع) در روز ورود این قافله، من نگاه کردم و زینب (سلام‌الله‌علیها) را دیدم. من در آن روز هیچ زنی را که سراپای وجودش شَرم و حَیا باشد، در سخنرانی ناطق‌تر و تواناتر و چیره‌دست‌تر از زینب ندیدم. گویا در سخنرانی، شاگرد مکتب پدر بزرگوارش علی بود.» «وَ قَدْ اوْمَاتْ الَی النّاسِ انِ اسْکُتوا، فَارْتَدَّتِ اْلانْفاسُ وَ سَکَنَتِ اْلاجْراسُ )زینب یک اشاره به جمعیت کرد، همین جمعیتی که داشتند ضجه می‌زدند و گریه می‌کردند، و یک عدّه هم سر و صدا می‌ کردند، یک اشاره کرد که ساکت! نفس‌ها در سینه‌ها حبس شد. و جَرَس‌ها هم از صدا افتاد. حتّی دیگر صدای زنگوله حیوانات هم شنیده نشد.

هنگام سخنرانی وی در کوفه، پیرمردی گریان گفت: «پدر و مادرم فدای ایشان که سالخوردگانشان بهترین سالخوردگان و کودکان ایشان بهترین خردسالان، زنانشان بهترین زنان و نسل آنان والاتر و برتر از همه نسل‌هاست».

عبادت

حضرت زینب(س) شب‌ها به عبادت می‌پرداخت و در دوران زندگی، هیچ‌گاه تهجّد را ترک نکرد. آنچنان به عبادت اشتغال ورزید که ملقّب به «عابده آل علی» شد شب زنده‌داری وی حتی در شب دهم و یازدهم محرم ترک نشد. فاطمه دختر امام حسین (ع) می‌گوید: «عمه‌ام زینب در تمام شب عاشورا در محل عبادتش ایستاده بود و به پروردگار خویش استغاثه می‌کرد و در آن شب چشم هیچ یک از ما به خواب نرفت و هیچ صدای ناله‌ای از ما قطع نشد.»

ارتباط حضرت زینب (س) با خدا آن‌گونه بود که امام حسین(ع) در روز عاشورا هنگام وداع، به خواهرش فرمود: «خواهرم! مرا در نماز شب فراموش نکن.»

صبر و استقامت حضرت زینب

حضرت زینب را تجسم و نماد صبر جمیل نامیده‌اند.مقاومت در راه پاسداری از حریم دین،‌ کنترل نفس خود در برابر ناملایمات و ضعف نشان ندادن در مقابل دشمن و عدم شکوه در حضور مردم را از جمله ویژگی‌های صبر زینب(س) نام برده‌اند او در روز عاشورا، هنگام دیدن پیکر خونین برادرش چنین گفت: «بار خدایا! این قربانی و کشته در راه خودت را از ما (خاندان پیامبر) بپذیر.» همچنین وی در پاسخ ابن زیاد که پرسید کار خدا را با برادر و اهل بیتت چگونه دیدی، فرمود: «مَا رَأَیْتُ إلّا جَمِیلاً؛ چیزی جز زیبایی ندیدم».

وی بارها جان امام سجاد(ع) را از مرگ نجات داد؛ از جمله در مجلس ابن زیاد، پس از احتجاج امام سجاد(ع) با ابن زیاد، وی دستور کشتن امام را صادر کرد. در این هنگام حضرت زینب(س) دست در گردن فرزند برادر انداخت و فرمود: «تا زنده‌ام، نخواهم گذاشت او را بکشید.»

وفات حضرت زینب

گفته شده درباره زمان و مکان و چگونگی درگذشت حضرت زینب، در منابع تاریخی تا سده هشتم هجری اطلاعات دقیقی وجود ندارد و اطلاعات موجود فقط تا زمانی را شامل می‌شود که کاروان اسیران وارد مدینه می‌شود.در عین حال گفته شده است حضرت زینب (س) یکشنبه، ۱۵ رجب سال ۶۲ق. درگذشت برخی نیز درگذشتش را ۱۴ رجب دانسته‌اند.

در مورد محل دفن حضرت زینب(س) سه دیدگاه وجود دارد:

شام: مشهور این است که قبر حضرت زینب(س) در شام است. این مکان اکنون در جنوب دمشق قرار دارد. به سبب وجود حرم حضرت زینب(س)، این منطقه «شهرک السیده زینب» نام گرفته است.

مصر: برخی از مورخان قبر زینب(س) را در مصر دانسته‌اند این بارگاه در قاهره در منطقه سیده زینب قرار دارد و در سال ۱۱۷۳ هجری قمری بازسازی شده است. این مکان به مقام حضرت زینب و مسجد السیده زینب مشهور است.

قبرستان بقیع: سیدمحسن امین قبرستان بقیع در مدینه را محل دفن حضرت زینب(س) دانسته است.

شعر و ادبیات:

شاعران بسیاری درباره حضرت زینب(س) به زبان‌های مختلف شعر سروده‌اند. برخی از این اشعار در موضوعات مختلفی از جمله مدح، مرثیه و حضور زینب(س) در کربلا است. نیر تبریزی، شاعر مشهور ایرانی، درباره حضور حضرت زینب(س) در روز عاشورا ابیاتی چنین سروده است:

زینب، چو دید پیکر آن شه به روی خاک

از دل کشید ناله به صد درد سوزناک
کای خفته خوش به بستر خون!دیده باز کن

احوال ما ببین و سپس، خواب ناز کن
ای وارث سریر امامت! به پای خیز

بر کشتگان بی‌کفن خود نماز کن
طفلان خود، به ورطه بحر بلا نگر

دستی به دستگیری ایشان، دراز کن
برخیز، صبحِ شام شد،‌ای میر کاروان!

ما را سوار بر شتر بی‌جهاز کن[۷۴]
همچنین شعر دیگری که شهرت یافته است:

سِرّ نی ،در نینوا می‌ماند اگر زینب نبود

کربلا در کربلا می‌ماند اگر زینب نبود
چهره سرخ حقیقت بعد از آن توفان رنگ

پشت ابری از ریا می‌ماند اگر زینب نبود
چشمه فریاد مظلومیت لب تشنگان

در کویر تفته جا می‌ماند اگر زینب نبود
در عبور بستر تاریخ، سیل انقلاب

پشت کوه فتنه جا می‌ماند اگر زینب نبود
ابیاتی از اشعار مشهور شاعر آیینی معاصر خوشدل تهرانی نیز این است:

خطبه زینب اگر در سفر شام نبود

ازفداکاری شاه شهدا نام نبود
نه همین نام نبود از شه خونین کفنان

اثر از مکتب ارزنده اسلام نبود

حضرت زینب سلام‌الله علیها، همانند مادرشان، برترین الگو برای امت اسلامی و تمام بشریت هستند. سبک زندگی ایشان چه در بعد فردی و چه اجتماعی، چنان توحیدی است که تمسک به هر بُعد از زندگی ایشان، سبب شناخت راه سعادت و عبودیت پروردگار می‌شود.

حضرت زینب امیرالمؤمنین علیه‌السلام در مجلس کافران و در مقابل یزید، با صلابت و شکوه و با تکیه بر آیات قرآن کریم به بیان حقیقت بنی‌امیه و خباثت ایشان و مقام والای اهل‌بیت علیهم‌السلام پرداختند و توانستند حاضران در مجلس را تحت تأثیر قرار دهند. سخنان حضرت زینب سلام‌الله علیها در خطبه شام سرشار از نکات اعتقادی، اخلاقی و… است، اما شکرگزاری این بانو و تسلیم ایشان در برابر خدا چشمگیر است.

فضیلت شکرگزاری و برترین شاکران درگاه الهی

شکرگزاری از فضایل اخلاقی است که برترین درجات آن، شکرگزاری در تمام رویدادها و حوادث شیرین و به‌ویژه مصیبت‌ها است. چه‌بسا به همین جهت، خداوند رحمان شمار شکرگزاران را اندک دانسته است: «وَقَلِیلٌ مِنْ عِبَادِیَ الشَّکُورُ»؛[۱] «و شمار کمی از بندگان من شکرگزارند».

ریشه این مرتبه بالای شکرگزاری، در شناخت انسان نسبت به خداوند و صفاتش به‌ویژه حکمت و ربوبیت او نهفته است. اگر شخصی به‌واقع بداند خداوند بهتر از خودش، او و نیازهایش را می‌شناسد و مهربان‌ترین موجود نسبت به اوست، همواره زبانش ثناگو و شاکر خداست و در رخدادهای تلخ و مصیبت‌ها، شکوه نمی‌کند؛ بلکه همواره شاکر اوست. ازاین‌رو اگر کسی در طول زندگی شاکر درگاه الهی باشد، می‌توان برداشت نمود که او برترین شناخت‌ها را نسبت به پروردگار عالم دارد.

اهل‌بیت علیهم‌السلام بالاترین مقام شکرگزاری در میان تمام انسان‌ها را دارا هستند؛ چراکه بالاترین شناخت را نسبت به خداوند متعال دارند. در میان خاندان اهل‌بیت علیهم‌السلام، حضرت زینب سلام‌الله علیها در این زمینه جایگاهی برجسته دارند. راز این فضیلت در وجود ایشان با توجه سخنی که ایشان انتهای خطبه معروف شام فرمودند روشن می‌شود.

شکر پس از شکر در کلام زینت امیرالمؤمنین علیه‌السلام

زندگی حضرت زینب سلام‌الله علیها از دوران کودکی تا پایان عمر مبارکشان، با حوادث و مصیبت‌های تلخ فراوانی همراه بوده است، که یکی از آن‌ها می‌توانست یک انسان عادی را دچار لغزش کند ولی در مورد ایشان، هر بار جلوه‌ای از بندگی ایشان ظهور یافت. در خطبه معروف ایشان که پس از تجربه مصیبت‌های روز عاشورا و سختی‌های اسارت، در مجلس یزید افاضه شد، ادبیات شکرگزارانه این بانو می‌درخشد.

حضرت زینب سلام‌الله علیها در فراز پایانی این خطبه می‌فرمایند: «فَالحَمدُ للّه الَّذی خَتَمَ لِأَوَّلِنا بِالسَّعادَهِ وَالمَغفِرَهِ، ولِاخِرِنا بِالشَّهادَهِ وَالرَّحمَهِ، ونَسأَلُ اللّه َأن یُکمِلَ لَهُمُ الثَّوابَ ویوجِبَ لَهُمُ المَزیدَ، و یُحسِنَ عَلَینَا الخِلافَهَ إنَّهُ رَحیمٌ وَدودٌ، حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَکِیلُ»؛[۲] «ستایش، ویژه خدایى است که آغازِ ما را سعادت و مغفرت، و فرجامِ ما را شهادت و رحمت، قرار داد. از خدا می‌خواهیم که پاداش آنان را کامل کند و افزون هم بدهد و جانشین خوبى در نبودِ آن‌ها براى ما باشد، که او بخشنده و مهربان است و خدا، ما را بس است و او خوب وکیلى است!»

به‌یقین فقط کسی که مصداق آیات «وَٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ»؛[۳] «و مؤمنان محبتشان به خدا شدیدتر است» و «یَـا أَیَّتُهَا ٱلنَّفْسُ ٱلْمُطْمَئِنَّهُ * ٱرْجِعِی إِلی رَبِّکِ رَاضِیَهً مَّرْضِیَّهً»؛[۴] «ای نفس دل‌آرام، به‌سوی پروردگارت بازگرد که تو خشنود از او و او از تو راضی است» باشد، این‌چنین می‌تواند پس‌ازاین رخدادهای کمرشکن، زبان به ستایش گشوده و به تعبیر عرفی در تمام وقایع و مصیبت‌ها، بر زبانش «راضیم به رضای خدا» جاری باشد.

چه نیکو و پسندیده است که پدر و مادر نام نیکوی «زینب» را به عنوان اسم فرزند خود انتخاب نموده و چه شخصیتی والاتر از ایشان می‌تواند الگوی تربیتی پدر و مادر باشد، تا رهرویی الهی تحویل اسلام عزیز نمایند.

پی‌نوشت:
[۱]. سوره سبأ، آیه۱۳.
[۲]. علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، نشرمؤسسهالوفاء، ج ۴۵، ص ۱۳۵.
[۳]. سوره بقره، آیه ۱۶۵.
[۴]. سوره فجر، آیه ۲۷ـ۲۸.

اندیشه معاصر را در روبیکا دنبال کنید.

برای عضویت در کانال بله اندیشه معاصر کلیک کنید.

برای عضویت در کانال تلگرامی اندیشه معاصر کلیک کنید.

انتهای پیام/*