حدود ۴۹ سال پیش، در سال ۱۳۵۵ خورشیدی، ایران موفق شد قراردادی برای خرید ۱۶۰ فروند جنگنده اف-۱۶ بلاک ۳۰ با شرکت جنرال داینامیکس، که بعدها بخشی از لاکهید مارتین شد، منعقد کند. یک سال پس از آن، در سال ۱۳۵۶، ایران همچنین موفق به دریافت لیسانس ...
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اندیشه معاصر، حدود ۴۹ سال پیش، در سال ۱۳۵۵ خورشیدی، ایران موفق شد قراردادی برای خرید ۱۶۰ فروند جنگنده اف-۱۶ بلاک ۳۰ با شرکت جنرال داینامیکس، که بعدها بخشی از لاکهید مارتین شد، منعقد کند. یک سال پس از آن، در سال ۱۳۵۶، ایران همچنین موفق به دریافت لیسانس تولید این جنگنده در صنایع هوایی اصفهان شد.
بر اساس گزارش «دیده‌بان ایران»، این قرارداد علاوه بر ۱۶۰ فروند سفارش اولیه، شامل حق سفارش ۱۴۰ فروند دیگر نیز بود. محمدرضا شاه پهلوی در سال ۱۳۵۶ با اعمال فشار بر رئیس‌جمهور آمریکا، جیمی کارتر، پیگیر اخذ لیسانس مونتاژ و تولید داخل این هواپیما در ایران بود تا در نهایت بتواند تعداد کل سفارش را به ۳۰۰ فروند برساند.
اما روند این قراردادها در پی اعتراضات گسترده نیروهای انقلابی و تغییرات سیاسی در کشور متوقف شد. در ماه‌های منتهی به انقلاب اسلامی و پس از آن، تمام قراردادهای خرید و بومی‌سازی جنگنده‌ها و تسلیحات نظامی از آمریکا لغو شد.
با وجود آماده بودن تعدادی از این جنگنده‌ها، دولت آمریکا در اوایل سال ۱۳۵۸ اقدام به واگذاری ۵۵ فروند از جنگنده‌های اف-۱۶ که برای ایران در نظر گرفته شده بودند، به رژیم اسرائیل کرد. این انتقال با پرداخت ۳۰۰ میلیون دلار به آمریکا انجام شد.
دولت موقت ایران، با تأثیرپذیری از فشارهای داخلی و سیاست‌های نیروهای انقلابی و مذهبی، به پیشنهاد اریک فن بورد، وابسته نظامی آمریکا در تهران، قراردادهای عمده نظامی با آمریکا از جمله خرید جنگنده‌های اف-۱۶ را لغو کرد. این لغو قراردادها حتی در صورت ادامه نیز احتمالاً پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان پیرو خط امام، توسط دولت آمریکا ملغی می‌شد.
از قرارداد تاریخی تا لغو و انتقال به اسرائیل/ سرنوشت ۱۶۰ فروند جنگنده اف-۱۶ ایران
بر اساس تفاهم‌نامه‌ای که در ۱۴ بهمن ۱۳۵۷ بین اریک فن بورد و سپهبد توکلی، جانشین وزیر جنگ ایران، به امضا رسید، قرارداد خرید ۱۶۰ فروند جنگنده اف-۱۶A/B، هفت فروند هواپیمای هشدار زودهنگام E-3A آواکس و ۱۶ فروند هواپیمای شناسایی RF-4E و تجهیزات مرتبط لغو شد.
پس از لغو، ۵۵ فروند از اف-۱۶های سفارش داده شده که در مراحل ساخت در شرکت جنرال داینامیکس قرار داشتند، در قالب برنامه «سنگ مرمر صلح ۱» به اسرائیل واگذار شدند.
این جنگنده‌ها طی سال‌های خدمت خود در نیروی هوایی اسرائیل، در عملیات‌های متعددی از جمله حمله به تاسیسات هسته‌ای عراق در سال ۱۳۶۰ شرکت کردند و نهایتاً در سال ۱۳۹۵ از رده خارج شدند.
پس از بازنشستگی، ۲۹ فروند از این جنگنده‌ها به شرکت غیرنظامی کانادایی «تاپ اِسز» فروخته شدند تا به عنوان هواپیماهای شبیه‌ساز در آموزش خلبانان نیروی هوایی آمریکا مورد استفاده قرار گیرند. برخی از این هواپیماها در سال ۱۳۹۹ به آریزونا در آمریکا منتقل شدند.
محمدرضا شاه پهلوی در جریان آخرین سفر رسمی خود به آمریکا در سال ۱۳۵۶، در دیدار با جیمی کارتر، نیازهای تسلیحاتی ایران را در پنج تا شش سال آینده تشریح کرد. او تاکید کرد که مهم‌ترین اولویت، تقویت توان دفاع هوایی ایران با خرید ۳۰۰ فروند جنگنده سبک و چندمنظوره اف-۱۶ و ۱۵۰ فروند جنگنده رهگیر اف-۱۴ است.
ایران پیش از آن نیز سفارش ۸۰ فروند اف-۱۴ و ۱۶۰ فروند اف-۱۶ داده بود و شاه قصد داشت این تعداد را به ترتیب به ۱۵۰ و ۳۰۰ فروند افزایش دهد.
این خریدها با هدف افزایش توان تهاجمی و دفاعی ایران در برابر تهدیدات منطقه‌ای، به ویژه از سوی عراق، که نیروی زمینی قوی‌تری داشت، صورت گرفت.
در سال ۱۳۵۶، نیروی هوایی شاهنشاهی ایران در مجموع دارای ۴۱۴ فروند جنگنده بود که شامل ۱۶۳ فروند اف-۵، ۲۷ فروند اف-۴دی و ۱۶۸ فروند اف-۴ئی می‌شد. همچنین ۵۶ فروند از ۸۰ فروند سفارش داده شده اف-۱۴ تامکت را دریافت کرده بود.
برنامه‌ریزی شده بود که تا سال ۱۳۷۱ کلیه جنگنده‌های قدیمی‌تر بازنشسته شوند و جایگزین آن‌ها تعداد ۲۴۶ فروند اف-۱۶، ۲۱۵ فروند اف-۱۸ و ۶۱ فروند اف-۱۴ در خدمت نیروی هوایی باشد.
برنامه خرید جنگنده بمب‌افکن اف/آ-۱۸ هورنِت که قرار بود جایگزین اف-۴ها شود، در اسفند ۱۳۵۶ منتفی شد. همچنین درخواست خرید ۷۰ فروند اف-۱۴آ تامکت دیگر به دولت آمریکا ارائه و پذیرفته شد، اما این قرارداد هرگز نهایی نشد.
اندیشه معاصر را در ایتا، روبیکا، پیام رسان بله و تلگرام دنبال کنید.
